मुंबई – क्रिप्टोकरन्सी सारख्या डिजीटल चलनाकडे अनेकांचा कल वाढत आहे. याच चलनाबाबत पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली उच्चस्तरीय बैठकही नुकतीच झाली आहे. याचसंदर्भात आता रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियानेही मोठा निर्णय घेतला आहे.
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) पुढील आर्थिक वर्षाच्या पहिल्या तिमाहीत पायलट प्रोजेक्ट म्हणून डिजिटल चलन लॉन्च करण्याची शक्यता आहे . बँकिंग आणि इकॉनॉमिक कॉन्फरन्स कार्यक्रमात निवेदन देताना आरबीआयच्या एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने ही माहिती दिली.
आरबीआयचे मुख्य महाव्यवस्थापक, (पेमेंट आणि सेटलमेंट विभाग ) पी. वासुदेवन यांनी एका निवेदनात म्हटले आहे की, किमान पुढील वर्षाच्या पहिल्या तिमाहीपर्यंत, चलनावर डिजिटल एक पायलट प्रोजेक्ट सुरू करण्यासाठी आम्ही खूप उत्सुक आहोत. ही डिजिटल चलने, मुळात भारतासाठी फियाट चलनांची डिजिटल आवृत्ती आहेत. कदचित भारतासाठी, हे देशांतर्गत चलन फक्त रुपया म्हणून वापरले जाईल.
एका निवेदनात गव्हर्नर म्हणाले होते की, सीबीडीसीचे सॉफ्ट लॉन्च डिसेंबरपर्यंत अपेक्षित आहे, परंतु आरबीआयने अद्याप लॉन्च करण्यासाठी कोणतीही अधिकृत अंतिम मुदत दिलेली नाही. कदाचित ते लॉन्च करण्याची भूमिका केंद्र सरकारवरअवलंबून आहे. त्याची अंमलबजावणी कशी केली जाते यावर ठरणार आहे, आम्ही ते सुरू करण्यासाठी घाई करू इच्छित नाही.
क्रिप्टोकरन्सी किंवा डिजिटल चलन म्हणजे काय?
क्रिप्टोकरन्सी हा एक डिजिटल चलन (अॅसेट ) असून ते वस्तू किंवा सेवांच्या खरेदीसाठी वापरले जाते. या चलनात क्रिप्टोग्राफी वापरली जाते. आपण ते प्रॉपर्टी म्हणून वापरू शकतो, परंतु यासाठी बँक, एटीएम असे काही नसते. जगातील बऱ्याच देशांमध्ये क्रिप्टोकरन्सी ऑनलाईन शॉपिंगमध्ये वापरली जाते. प्रत्येक देशाचे स्वतःचे एक चलन असते. उदा. भारताचे चलन रुपया आहे. इतर देशांकडेही त्यांचे स्वतःचे एक चलन आहे. परंतु क्रिप्टोकरन्सी हे आभासी चलन आहे. ते नोटा किंवा नाणी स्वरुपात छापता येत नाही, तरीही त्याला मूल्य आहे.
याची सुरुवात कधी झाली?
क्रिप्टोकरन्सीची सुरुवात २००९ मध्ये झाली. बिटकॉइन ही जगातील सर्वांत मोठी क्रिप्टोकरन्सी असून तिच्यामुळेच क्रिप्टोकरन्सी जगाला माहित झाली. जपानमधील सतोशी नाकामोटो नावाच्या इंजिनीअरने बिटकॉइनची निर्मिती केली. जगभरात सुमारे १ हजार हून अधिक क्रिप्टोकरन्सीज आहेत.
भारतात चाचपणी सुरू
डिजिटल चलन आणि CBDC शी संबंधित प्रत्येक पैलूची RBI द्वारे छाननी केली जात आहे. यामध्ये किरकोळ वितरण चॅनेल सारख्या क्षेत्रांचा देखील समावेश आहे.भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या सीजीएमने एक निवेदन देताना म्हटले आहे की, दलाल किंवा मध्यस्थांना यात पूर्णपणे बायपास करता येईल का ? याचीही मध्यवर्ती बँक तपासणी करत आहे. तसेच आरबीआय विकेंद्रित किंवा अर्धकेंद्रित तंत्रज्ञानावर लॉन्च करणार आहे. तसेच यापुर्वी अनेक वेळा क्रिप्टोकरन्सीबद्दल काही समस्या निर्माण होऊ शकते, अशी शंका आरबीआयने व्यक्त केली आहे.
