नवी दिल्ली (इंडिया दर्पण वृत्तसेवा)- देशातील सर्वोच्च नागरी पुरस्कार असणा-या ‘पद्म पुरस्कार-2024’ चे वितरण राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते आज झाले. यामध्ये महाराष्ट्रातील पाच मान्यवरांना त्यांच्या क्षेत्रातील अतुलनीय योगदानासाठी ‘पद्म पुरस्कार’ प्रदान करण्यात आले. यामध्ये माजी उपराष्ट्रपती एम व्यंकय्या नायडू, दिग्गज अभिनेत्री वैजयंतीमाला बाली, अभिनेता मिथुन चक्रवर्ती , सुप्रसिध्द गायिका उषा उत्थप या काही मान्यवरांचा समावेश आहे. तसेच प्रसिद्ध सामाजिक कार्यकर्ते बिंदेश्वर पाठक यांना मरणोत्तर पद्मविभूषण पुरस्कार प्रदान करण्यात आला.
राष्ट्रपती भवनातील एका शानदार समारंभात पद्म पुरस्कार राष्ट्रपती यांच्या हस्ते प्रदान करण्यात आले. या कार्यक्रमात उपराष्ट्रपती जगदीप धनखड, प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी, केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा, केंद्रीय परराष्ट्र मंत्री, एस.जयशंकर तसेच अन्य केंद्रीय मंत्रीगण उपस्थित होते. प्रथम टप्प्यात पार पडलेल्या पद्म पुरस्कार समारंभात राज्यातील पाच मान्यवरांना पुरस्कार आज प्रदान करण्यात आले.
आज पार पडलेल्या पुरस्कार प्रदान सोहळ्याच्या पहिल्या टप्पयात, महाराष्ट्र राज्यातून पाच मान्यवरांना विविध क्षेत्रात त्यांनी दिलेल्या अमूल्य योगदानाबद्दल गौरविण्यात आले. यात माजी केंद्रीय मंत्री श्री राम नाईक यांना सार्वजनिक सेवा क्षेत्रात, श्री दत्तात्रय अंबादास मायाळू उर्फ राजदत्त यांना कला क्षेत्रातील उत्कृष्ट योगदानासाठी ‘पद्मभूषण पुरस्कार’ तर डॉ. मनोहर कृष्ण डोळे यांना औषधी, डॉ. जहीर इसहाक काझी यांना साहित्य व शिक्षण क्षेत्रात तर श्रीमती कल्पना मोरपारिया यांना व्यापार व उद्योग क्षेत्रात दिलेल्या उत्कृष्ट योगदानासाठी पद्मश्री पुरस्कार प्रदान करण्यात आले.
महाराष्ट्रातील पद्पुरस्कार प्राप्त मान्यवरांविषयी
राम नाईक– माजी केंद्रीय मंत्री राहिलेले श्री राम नाईक यांना पद्मभूषण पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. श्री राम नाईक यांनी वयाच्या 35 व्या वर्षी नोकरी सोडली आणि त्यानंतर ते राजकारणात गेले. खासदार व केंद्रीय मंत्री व राज्यपाल अशी पदे त्यांनी भुषविली असून, 1989, 1991, 1996, 1998 व 1999 लोकसभा निवडणुकीत महाराष्ट्र राज्यातील उत्तर मुंबई लोकसभा मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून गेलेआहेत. त्यांनी उत्तर प्रदेश राज्याचे राज्यपाल पदही भुषविले आहे. त्यांच्या अथक प्रत्यनांमुळे उत्तर प्रदेशला स्थापनेनंतर 68 वर्षांनी उत्तर प्रदेश दिवस साजरा करण्यास मिळाला.
राजदत्त – श्री दत्तात्रय अंबादास मायाळू उर्फ राजदत्त या नावाने प्रख्यात असलेले राजदत्त यांना त्यांनी दिलेल्या कला क्षेत्रातील अमूल्य योगदानाबद्दल पद्मभूषण पुरस्काराने सन्मानित करणत आले. त्यांच्या चित्रपटसृष्टीतील 50 वर्षांपेक्षा जास्त कामगिरीचा हा मोठा सन्मान आहे. राजदत्त यांनी आजवर तीन वेळा राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, राज्य शासनाकडून सर्वोत्कृष्ट चित्रपटाचे प्रथम पुरस्कार 8 वेळा, 3 द्वितीय आणि 2 तृतीय असे तब्बल 13 राज्य चित्रपट पुरस्कार पटकावले आहेत. राजदत्त यांनी दिग्दर्शित केलेल्या ‘मधुचंद्र’ या पहिल्याच चित्रपटाला त्यांना उत्कृष्ट चित्रपटाचा पुरस्कार मिळाला होता. यासोबतच ‘राघूमैना’, ‘देवकीनंदन गोपाला’, ‘माझं घर माझा संसार’, ‘शापित’, ‘पुढचं पाऊल’, ‘हेच माझं माहेर’, ‘अरे संसार संसार, ‘मुंबईचा फौजदार’ या सुपरहिट सिनेमांचं दिग्दर्शन केले आहे. 92 वर्षांच्या राजदत्त यांनी चित्रपटसृष्टीत 50 वर्षांपेक्षा अधिक वर्षांचे योगदान आहे.
डॉ. जहीर इसहाक काझी – डॉ. झहीर काझी यांना त्यांनी साहित्य व शिक्षण क्षेत्रात दिलेल्या योगदानाबद्दल पद्मश्री पुरस्काराने आज गौरविण्यात आले. गेल्या 40 वर्षांपासून ते शैक्षणिक क्षेत्रात कार्यरत आहेत, ज्यात 150 वर्षे जुन्या अंजुमन-इ-इस्लामचे प्रमुख म्हणून 13 वर्षांचा समावेश आहे, ज्यात सुमारे 97 शाळा, महाविद्यालये, वसतिगृहे, अनाथाश्रम आणि इतर शैक्षणिक संस्थेमार्फत चालतात. नवीन पनवेल येथे 10.5 एकर जागेवर पसरलेल्या अभियांत्रिकी, आर्किटेक्चर आणि फार्मसी आणि पॉलिटेक्निकमध्ये डिप्लोमा, पदवी आणि पदव्युत्तर कार्यक्रम देणारे एकात्मिक तांत्रिक कॅम्पस तसेच विधी महाविद्यालयाची स्थापना करण्याचे श्रेय त्यांना मिळाले आहे. त्यांनी गोवा मेडिकल कॉलेजमधून एमबीबीएस आणि शहरातील नायर हॉस्पिटलमधून एमडी (रेडिओलॉजी) केले. सराव करणारे रेडिओलॉजिस्ट, काझी हे नागपाडा येथील प्राइम डायग्नोस्टिक सेंटरचे संचालक आहेत. त्यांनी यापूर्वी व्यवस्थापन प्रतिनिधी म्हणून मुंबई विद्यापीठ सिनेटचे सदस्य म्हणून काम केले आहे. त्यांना पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी दोन वेळा शिक्षण अल्पसंख्याक संघाच्या समस्या आणि धोरणांवर चर्चा करण्यासाठी आणि जॉर्डनच्या राजाच्या भेटीदरम्यान आमंत्रित केले आहे.
कल्पना मोरपरिया – श्रीमती कल्पना मोरपारिया यांनी व्यापार व उद्योग क्षेत्रात दिलेल्या उत्कृष्ट योगदानासाठी आज पद्मश्री पुरस्काराने गौरविण्यात आले. श्रीमती कल्पना मोरपरिया या एक भारतीय बँकर आहेत. आयसीआयसीआय बँकेत त्यांनी दीर्घ सेवा दिली असून,सध्या त्या जेपी मॉर्गन इंडियाच्या मुख्य कार्यकारी अधिकारी आहेत. त्यांनी अनेक आघाडीच्या भारतीय कंपन्यांच्या संचालक मंडळावर स्वतंत्र संचालक म्हणून काम केले आहे. ते बॉम्बे विद्यापीठातून कायद्याचे पदवीधर आहेत आणि त्यांनी भारत सरकारने स्थापन केलेल्या अनेक समित्यांवर काम केले आहे. फॉर्च्युन मासिकाने आंतरराष्ट्रीय व्यवसायातील पन्नास सर्वात शक्तिशाली महिलांपैकी एक म्हणून त्यांनी स्थान मिळविले आहे.
डॉ मनोहर कृष्ण डोळे – औषधी क्षेत्रात उत्कृष्ट कामगिरीची दखल घेत आज डॉ डोळे यांना पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. डॉ डोळे हे धर्मादाय नेत्र रुग्णालय चालवतात, त्याची स्थापना 1982 मध्ये झाली. पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर, आंबेगाव, खेड आणि शिरूर तालुक्यातील विविध भागात दर महिन्याला 10 ते 12 मोफत नेत्रशिबिरांचे आयोजन करतात. वर्षानुवर्षे, त्यांच्याद्वारे चालवलेले फाउंडेशनमार्फत, नारायणगाव, पुणे आणि आसपासच्या वंचित ग्रामीण तसेव आदिवासी लोकांना नेत्रसेवा पुरवत .असतात. नेत्र तपासणी शिबिरांच्या माध्यमातून त्यांनी विनामूल्य नेत्रसेवा देत अमूल्य योगदान दिले आहे.
देशाच्या सर्वोच्च नागरी पुरस्कारांपैकी पद्मविभूषण, पद्मभूषण आणि पद्मश्री या तीन श्रेणींमध्ये प्रदान केले जातात. कला, सामाजिक कार्य, विज्ञान आणि अभियांत्रिकी, व्यापार आणि उद्योग, वैद्यक, साहित्य आणि शिक्षण, क्रीडा, नागरी सेवा इत्यादी विविध शाखा/कार्यक्रमांमध्ये हे पुरस्कार दिले जातात. असामान्य आणि विशिष्ट सेवेसाठी ‘पद्मविभूषण’ दिला जातो; उच्च श्रेणीतील विशिष्ट सेवेसाठी ‘पद्मभूषण’ आणि कोणत्याही क्षेत्रातील विशिष्ट सेवेसाठी ‘पद्मश्री’ पुरस्कार देऊन गौरविण्यात येते. दरवर्षी प्रजासत्ताक दिनाच्या निमित्ताने या पुरस्कारांची घोषणा केली जाते.
हे पुरस्कार राष्ट्रपतींच्या हस्ते दरवर्षी मार्च / एप्रिलच्या सुमारास राष्ट्रपती भवनात आयोजित समारंभात प्रदान केले जातात. वर्ष 2024 साठी, राष्ट्रपतींनी 132 पद्म पुरस्कार प्रदान करायला मान्यता दिली असून, यामध्ये 5 पद्मविभूषण, 17 पद्मभूषण आणि 110 पद्मश्री पुरस्कारांचा समावेश आहे. पुरस्कार विजेत्यांमध्ये 30 महिला आहेत आणि या यादीत परदेशी/एनआरआय/पीआयओ/ओसीआय या श्रेणीतील 8 मान्यवर आणि 9 मरणोत्तर पुरस्कारप्राप्त मान्यवरांचाही समावेश आहे.
पद्म पुरस्कारांची यादी 2024
पद्मविभूषण – वैजयंतीमाला बाली (कला), कोनिडेला चिरंजीवी (कला), एम व्यंकय्या नायडू (जनसंपर्क), बिंदेश्वर पाठक (मरणोत्तर) (सामाजिक कार्य), पद्म सुब्रमण्यम (कला)
पद्मभूषण – एम फातिमा बीवी (मरणोत्तर) (सार्वजनिक घडामोडी), होर्मुसजी एन कामा (साहित्य आणि अध्यापन), मिथुन चक्रवर्ती (कला), सीताराम जिंदाल (व्यवसाय आणि उद्योग), अश्विन बालचंद मेहता (वैद्यक), सत्यब्रत मुखर्जी (वैद्यकशास्त्र) सार्वजनिक घडामोडी), राम नाईक (सार्वजनिक वर्तन), तेजस मधुसूदन पटेल (औषध), ओलंचेरी राजगोपाल (सार्वजनिक वर्तन), राजदत्त (कला), तोगदान रिनपोचे (मरणोत्तर) (अध्यात्मवाद), प्यारेलाल शर्मा (कला), चंद्रेश्वर प्रसाद ठाकूर. (वैद्यक), उषा उथुप (कला), विजयकांत (मरणोत्तर) (कला), कुंदन व्यास (साहित्य आणि अध्यापन – पत्रकारिता), यंग लिऊ (व्यवसाय आणि उद्योग)
पद्मश्री – पार्वती बरुआ : भारतातील पहिली महिला माहुत, जागेश्वर यादव : आदिवासी कल्याण कार्यकर्ता,चामी मुर्मू: आदिवासी पर्यावरणवादी, गुरविंदर सिंग: दिव्यांग सामाजिक कार्यकर्ता,सत्यनारायण बेलेरी: कासरगोड, केरळ येथील भात शेतकरी, संगठनकिमा : आयझॉल येथील सामाजिक कार्यकर्त्या, हेमचंद मांझी: पारंपारिक औषधी व्यवसायी, दुखू माझी: पश्चिम बंगालमधील आदिवासी पर्यावरणवादी, के चेल्लम्मल: दक्षिण अंदमानमधील सेंद्रिय शेतकरी, यानुंग जामोह लेगो: पूर्व सियांग आधारित हर्बल औषध तज्ञ , सोमन्ना: म्हैसूर, कर्नाटक येथील आदिवासी कल्याण कर्मचारी , सर्वेश्वर बसुमातारी: आसाममधील चिरांग जिल्ह्यातील आदिवासी शेतकरी, प्रेमा धनराज: प्लास्टिक सर्जन (पुनर्रचनात्मक) आणि सामाजिक कार्यकर्त्या., उदय विश्वनाथ देशपांडे: आंतरराष्ट्रीय मल्लखांब प्रशिक्षक, यझदी मानेक्शा इटालिया: प्रख्यात सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ, शांती देवी पासवान आणि शिवन पासवान: जागतिक स्तरावर ओळखले जाणारे गोडना चित्रकार, रतन कहार: पश्चिम बंगालमधील बीरभूम येथील भादू लोक गायक, बालकृष्णन सदनम पुथिया वीटील: कल्लूवाझी कथकली नृत्यांगना ६० वर्षांहून अधिक काळ कलेचा सराव करत आहे., उमा माहेश्वरी डी: हरिकथेची पहिली महिला व्याख्याता, गोपीनाथ स्वेन: ओडिशातील गंजम जिल्ह्यातील कृष्ण लीला गायक, स्मृती रेखा चकमा: त्रिपुरातील चकमा लोईनलूम शाल विणकर, ओमप्रकाश शर्मा: मच थिएटर कलाकार 7 दशकांपासून 200 वर्ष जुन्या कलेचा सराव करत आहेत,नारायणन ईपी: कन्नूर येथील ज्येष्ठ तेय्याम लोकनर्तक, भागबत पठण: बारगढ, ओडिशा येथील सबदा नृत्य लोकनृत्य कलाकार, सनातन रुद्र पाल: पाच दशकांचा अनुभव असलेले प्रसिद्ध शिल्पकार., बद्रप्पन एम: कोईम्बतूर, तमिळनाडू येथील वल्ली ओयल कुमी लोकनृत्य कलाकार, जॉर्डन लेपचा: आसाममधील मंगन येथील लेपचा जमातीतील बांबू कारागीर., मचिहान सासा: मणिपूरमधील उखरुल येथील लोंगपी कुंभार. मातीची पारंपरिक कला जपण्यासाठी पाच दशके घालवली., गद्दम संमिया: जनगाव, तेलंगणा येथील चिंदू यक्षगानम थिएटर कलाकार.,जानकीलाल: बेहरूपिया कलाकार राजस्थानमधील भिलवाडा येथील.,दसरी कोंडप्पा: नारायणपेट, तेलंगणा येथील बुर्रा वीणा खेळाडू.,बाबू राम यादव: 6 दशकांहून अधिक अनुभव असलेले ब्रास मारोरी शिल्पकार.,नेपाळ चंद्र सूत्रधार: छाऊ मुखवटा निर्माता,खलील अहमद (कला),काळूराम बामनिया (कला) ,रेझवाना चौधरी बन्या (कला),नसीम बानो (कला),रामलाल बरेथ (कला),गीता रॉय बर्मन (कला),सोम दत्त बट्टू (कला) ,तकदिरा बेगम (कला) ,द्रोण भुयान (कला) ,अशोक कुमार बिस्वास (कला),रोहन बोपण्णा (क्रीडा),वेलू आनंदा चारी (कला) ,राम चेत चौधरी (विज्ञान आणि अभियांत्रिकी),जोश्ना चिनप्पा (क्रीडा),शार्लोट चोपिन (इतर – योग),रघुवीर चौधरी (साहित्य आणि शिक्षण), जो डी क्रूझ (साहित्य आणि शिक्षण),गुलाम नबी दार (कला), चित्त रंजन देबबर्मा (इतर – अध्यात्मवाद),राधा कृष्ण धीमान (औषध),मनोहर कृष्णा डोळे (औषध) ,पियरे सिल्व्हेन फिलिओजात (साहित्य आणि शिक्षण), महाबीर सिंग गुड्डू (कला), अनुपमा होस्केरे (कला),राजाराम जैन (साहित्य आणि शिक्षण),यशवंत सिंग कथोच (साहित्य आणि शिक्षण),जहिर आय काझी (साहित्य आणि शिक्षण),गौरव खन्ना (क्रीडा),सुरेंद्र किशोर (साहित्य आणि शिक्षण- पत्रकारिता),श्रीधर माकम कृष्णमूर्ती (साहित्य आणि शिक्षण),सतेंद्रसिंग लोहिया (क्रीडा),पूर्णिमा महातो (क्रीडा),राम कुमार मल्लिक (कला),चंद्रशेखर महादेवराव मेश्राम (औषध),सुरेंद्र मोहन मिश्रा (मरणोत्तर) (कला) ,अली मोहम्मद आणि गनी मोहम्मद (कला),कल्पना मोरपरिया (व्यापार आणि उद्योग), ससिंद्रन मुथुवेल (सार्वजनिक व्यवहार) ,जी नचियार (औषध),किरण नाडर (कला),पाकरावुर चित्रण नंबूदिरीपाद (मरणोत्तर) (साहित्य आणि शिक्षण),शैलेश नायक (विज्ञान आणि अभियांत्रिकी),हरीश नायक (मरणोत्तर) (साहित्य आणि शिक्षण),फ्रेड नेग्रिट (साहित्य आणि शिक्षण),हरी ओम (विज्ञान आणि अभियांत्रिकी),शंकरबाबा पुंडलिकराव पापळकर (सामाजिक कार्य),राधे श्याम पारीक (औषध) ,दयाल मावजीभाई परमार (औषध)बिनोद कुमार पसायत (कला),सिल्बी पासाह (कला) ,मुनी नारायण प्रसाद (साहित्य आणि शिक्षण),के.एस.राजन्ना (सामाजिक कार्य),चंद्रशेखर चन्नपट्टण राजन्नाचार (औषध),रोमलो राम (कला),नवजीवन रस्तोगी (साहित्य आणि शिक्षण) निर्मल ऋषी (कला),प्राण सभरवाल (कला), ओमप्रकाश शर्मा (कला),एकलव्य शर्मा (विज्ञान आणि अभियांत्रिकी),राम चंदर सिहाग (विज्ञान आणि अभियांत्रिकी),हरबिंदर सिंग (क्रीडा), गोदावरी सिंग (कला) ,रवि प्रकाश सिंग (विज्ञान आणि अभियांत्रिकी),शेषमपट्टी टी शिवलिंगम (कला),केथवथ सोमलाल (साहित्य आणि शिक्षण), शशी सोनी (व्यापार आणि उद्योग),उर्मिला श्रीवास्तव (कला), लक्ष्मण भट्ट तैलंग (कला),माया टंडन (सामाजिक कार्य) ,अस्वथी थिरुनल गौरी लक्ष्मीबाई थमपुरट्टी (साहित्य आणि शिक्षण),माया टंडन (सामाजिक कार्य),जगदीश लाभशंकर त्रिवेदी (कला) ,सनो वामुझो (सामाजिक कार्य) ,कुरेल्ला विठ्ठलाचार्य (साहित्य आणि शिक्षण),किरण व्यास (इतर – योग)
