इंडिया दर्पण विशेष – वृक्षवल्ली आम्हां सोयरी वनचरे – कुठे कोणते रोप लावावे?

कुठे कोणते रोप लावावे?

वातावरण व मातीचा पोत याला अनुसरून आपण वृक्षारोपण करायला हवे. तसे केल्यास नक्कीच आपल्या या संकल्पनेला व मेहनतीला चांगले यश येईल. त्या अनुषंगाने आपण विचार करून कुठल्या भागात, कुठल्या प्रकारचे वृक्षलागवड करणे योग्य आहे, हेच आपण आज जाणून घेऊया…

अनेकांना वाटते की वृक्षारोपण हा एक सोपस्कार आहे. पण, ते एक शास्त्र आहे. कारण, कुठेही, केव्हाही आणि कोणतेही रोप लावले तर ते जगेलच याची शाश्वती नाही. खरे तर ते शास्त्रशुद्ध करण्याचे एक काम आहे. म्हणूच वृक्षारोपणाविषयी आपल्याला उत्तम असा अभ्यास करणे अगत्याचे आहे. काही ठिकाणी मोठ्या प्रमाणात पाऊस पडतो, काही ठिकाणी उष्ण भाग आहे. कुठे डोंगर उताराला खडकाळ, मुरमाड जमीन आहे. तर कुठे मातीचा पोत चांगला आहे. अशा सर्व परिस्थितीचा आढावा घेऊन आपण वृक्षारोपणाच नियोजन करणे अपेक्षित आहे.

केवळ रोप लावून किंवा बिया टाकून फायदा नाही. त्या त्या जागेत वृक्षांची वाढ पण योग्य रितीने होईल व जैवविविधतेला पोषक असं वातावरण तयार होईल, असे वृक्षारोपण करायला हवे. तरच आपला उद्देश सफल होईल. तर चला मग आपण थोडक्यात कुठ-कुठल्या वृक्ष प्रजातींची लागवड करायची याची ओळख करून घेऊया.

मुबलक पाणी व चागंल्या मातीचा पोत असलेल्या ठिकाणी
रोहितक, मोखा, कंदब, हिरडा, बकुळ, ताम्हण, फणस, नेवर, रुद्राक्ष, कुंभा, रतनगुंज, टोकफळ, भेरली माड, हळदु, अर्जुन, नाना, अजाण, भुत्या, पाडळ, खडशिंगी, मुचकंद , कोशिम इत्यादी

उष्ण भाग व मुरमाड, डोंगराळ जमीन
हिवर, खैर, शमी, शिरीष, हिंगण बेट, चारोळी, पाचुंदा, सोनसावर, दुरंगी बाभुळ, कहांडळ, काळा कुडा, वावळ, मेडशींग, जंगली अजाण, गोंदण, पळस, काटेसावर, हटरुण, पांगारा, धामणी, निमई, खिरणी, गुग्गुळ, सलई, शिवण, निम, बहावा, बारतोंडी, शिसव, भोरमाल, कुंकू इत्यादी.

सामन्यतः सर्व ठिकाणी येणारे वृक्ष
बेल, अर्जुन, पिंपळ,वड, मोह, वारस, धावडा, शिसम, तिवस, भोकर, बिजा, वायवर्णा, आपटा, कळम व ई.
वडाचे प्रकार
वड, कृष्णवड, नानद्रृक, पारस वड, रबर वृक्ष
पिंपळाचे प्रकार
खडक पायर, पायर, आष्टा, अंबा पायर, दातिर,
उंबर चे प्रकार
गांध्या उंबर, अंजीर, जंगली अंजीर, कुडा चे प्रकार:- काळा कुडा, पांढरा कुडा, तांबडा कुडा (पांडु कुडा)
कांचनचे प्रकार
सेमला कांचन, आम्ली, पांढरा कांचन वृक्ष, पांढरा कांचन झुडुप, पिवळा कांचन, आपटा, मोठी चांबुळी, चांबुळी, कोरहळ

तर अशी आहे थोडक्यात आपली वृक्ष प्रजाती आणि त्यांच्या लागवडीचे योग्य प्रदेश. विषय खुप मोठा आहे. थोडक्यात तो सांगण्याचा प्रयत्न केला आहे. कुणाला काही शंका असेल किंवा काही प्रश्न विचारायचे असल्यास त्यांनी निसंकोच संपर्क साधावा. पुढच्या भागात आपण देशी आणि विदेशी वृक्ष प्रजाती याविषयी माहिती घेऊ…