विशेष प्रतिनिधी, नागपूर
माणूस हा हिंस्त्र वाघाच्या शिकारीसाठी (किंवा आताच्या काळात खतरनाक वाघ पाहण्यासाठी) जंगलात जातो. परंतु तोच माणूस हा क्षुल्लक डासांच्या भीतीने जाळीत किंवा मच्छरदाणीत झोपतो, असे म्हटले जाते. अशा या डासांच्या करामतीने सर्वजण रात्रभर हैराण असतात. त्यासाठी नानाविध उपाययोजना केल्या जातात. डास तथा मच्छर माणसाचे रक्त का पितो, हा प्रश्न अनेकांना पडलेला असतो. त्याचेच उत्तर आज आपण जाणून घेणार आहोत.
डास हा एक हानिकारक कीटक असून तो मानवांचे किंवा इतर प्राण्यांचे रक्त शोषून जगतात. केवळ मादी डासच रक्त शोषतात. आपण पाहिलेच असेल की, डास आपले रक्त शोषतात आणि मग तिथून उडून जातात, परंतु डास मानवी रक्त का पितात याचा तुम्ही कधी विचार केला आहे का? त्याला याची सवय कशी झाली? पूर्वीच्या काळी शास्त्रज्ञांनाही या प्रश्नांचे उत्तर माहित नव्हते, परंतु आता त्यांना उत्तर सापडले आहे.
जगात डासांच्या अनेक प्रजाती आहेत. त्यापैकी एक म्हणजे आफ्रिकेचा एडिस एजिप्टी डास असून डासांच्याही अनेक उप प्रजाती आहेत. त्यांच्यामुळेच झिका विषाणूचा प्रसार होतो. डेंग्यू आणि हिवतापाचे कारणही हेच डास आहेत.
प्रिन्सटन युनिव्हर्सिटीचे संशोधक डॉ. नोह रोज सांगतात की, आफ्रिकेतील , एडिस एजिप्टी डासांच्या विविध प्रजातींमध्ये अन्नाची पूर्णपणे भिन्न सवय होती. सर्व डास रक्त पितातच असे नाही. ज्या ठिकाणी उष्णता जास्त आहे किंवा क्षेत्र कोरडे राहील अशा ठिकाणी सहसा पाण्याची कमतरता असते.
डासांना पैदास करण्यासाठी ओलावा आवश्यक आहे. ओलावाची ही गरज भागवण्यासाठी डास मानवांचे किंवा इतर प्राण्यांचे रक्त पितात. हा बदल हजारो वर्षांनंतर आला आहे.
