विशेष प्रतिनिधी, मुंबई
भारतात कोरोना पाठोपाठ रुग्णांना आता वेगवेगळ्या बुरशीजन्य आजाराचा सामना करावा लागत असल्याने सर्वत्र भीतीचे वातावरण आहे. विशेषतः काळ्या, पांढर्या आणि पिवळ्या रंगाच्या बुरशी नंतर आता मलई रंगाच्या बुरशीचा प्रादुर्भाव दिसून येत आहे. परंतु जिवंत राहण्यासाठी बुरशी स्वतःचा रंग बदलते, असा खुलासा प्राध्यापक तथा शास्त्रज्ञांनी केला आहे.
देशात कोरोना साथीच्या काळात वेगवेगळ्या रंगाच्या बुरशीमुळेही त्रास होत आहे. त्यातच काळ्या, पांढर्या आणि पिवळ्या बुरशीनंतर आता मध्य प्रदेशातील जबलपूर येथील नेताजी सुभाष चंद्र बोस मेडिकल कॉलेजमध्ये कोरोना रूग्णात मलईच्या रंगाची बुरशी सापडल्यामुळे चिंता वाढली आहे. तथापि, एम्सचे संचालक डॉ. रणदीप गुलेरिया यांनी सांगितले आहे की, या बुरशीच्या रंगाबद्दल घाबरून जाण्याची गरज नाही.
तर बनारस हिंदू विद्यापीठ, वाराणसीच्या न्यूरोलॉजी, वैद्यकीय विज्ञान संस्था, प्राध्यापक डॉ. विजयनाथ मिश्रा स्पष्ट करतात की, बुरशीचे रंग स्वतःला जिवंत ठेवण्यासाठी आणि पसरविण्यासाठी रंग बदलतात. या बुरशीची तीव्रता त्याच्या रंगानुसार निश्चित केली जात नाही. काही प्रकारच्या बुरशीचे गुलाबी, लाल, नारिंगी, पिवळा, हिरवा आणि राखाडी आदि विविध प्रकारचे रंग दिसून येतात. मात्र हा रंग सूर्याच्या प्रखर प्रकाशाने आणखी हलका होऊ शकतो आणि पावसामुळे तो धुतला जाऊ शकतो.
सामान्य परिस्थितीत कोणत्याही बुरशीचे स्वतःचे गट विकसित करण्याची क्षमता असते. एकदा त्याचा गट पूर्णपणे विकसित झाला की, पुन्हा विपरित अशी परिस्थिती उद्भवली की त्यांना टिकण्यासाठी पुरेसे पोषक तत्व मिळत नाहीत, त्यामुळे तिचे मायसेलियम (पुनरुत्पादक रचना) टिकून राहण्यासाठी आणि प्रसारित करण्यासाठी स्वतःमध्ये काही बदल घडवून आणते. या स्थितीत, बुरशी नवीन वसाहत सोडत काही भिन्न पदार्थ तयार करण्यास सुरवात करते आणि बुरशीचे बदलते रंग याचा परिणाम आहे.
डॉ. विजयनाथ मिश्रा यांनी स्पष्ट केले की, बुरशीच्या आत कॅरोटीनोईड्स असे घटक आहेत. हे त्याच्या रंगासाठी जबाबदार आहे. तीन प्रकारचे कॅरोटीनोईड्स आहेत. प्रथम बीटा कॅरोटीन (केशरी), गामा कॅरोटीन (केशरी-लाल), अल्फा कॅरोटीन (केशरी-पिवळा) आहे. हा रंग तीव्र उन्हात आणि इतर प्रतिकूल परिस्थितीत बुरशीच्या विरूद्ध संरक्षक कवच म्हणून कार्य करतो. यामुळे, बुरशी शरीरात त्याची व्याप्ती वाढवते.
डॉ. मिश्रा पुढे स्पष्ट करतात की, बुरशीमध्ये दिसणारा रंग त्याच्या बाह्य भिंत साइटोप्लाझममध्ये जमा आहे. रंगहीन बुरशी सूर्यप्रकाशामध्ये मरतात परंतु रंगीत बुरशी मरत नाही. मानवी शरीरात आधीपासूनच असलेल्या अनेक औषधांचा प्रभाव टाळण्यासाठी बुरशी देखील त्याचा रंग बदलते. याचा परिणाम म्हणून, साथीच्या रोगात विविध प्रकारचे बुरशी दिसतात.
बुरशीचे रंग काहीही असले तरी त्याच्यावर उपचाराची पद्धत सहसा एकसारखीच असते. यात अँफोटेरिसिन-बी इंजेक्शनसह इतर अँटीफंगल औषधांचा समावेश आहे. रुग्णांमध्ये सौम्य लक्षणे आढळली तरीही, विलंब न करता डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा, असेही त्यांनी सांगितले.
