विशेष प्रतिनिधी, नवी दिल्ली
एकीकडे भारत आणि ब्राझीलसह अनेक देशांमध्ये कोरोना साथीच्या आजारामुळे हाहाकार सुरू आहे, तर दुसरीकडे जगातील श्रीमंत व विकसित देश त्याच्या लसीसंदर्भात अडथळा आणण्याच्या मुत्सद्दीपणामध्ये पूर्णपणे व्यस्त आहेत. अमेरिका, कॅनडा, ब्रिटन आणि इतर युरोपियन देश केवळ लसीचे अधिकार
(पेटंट) आपल्याकडे ठेवण्यातच गुंतलेले नाहीत तर ते तयार करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या कच्च्या मालाच्या पुरवठ्यातही अडथळा आणत आहेत.
पेटंटबाबतच्या प्रस्तावाला 65 देशांचा पाठिंबा मिळाला असला तरी कोरोना निर्मूलनासाठी विकसित लसीचे पेटंट बंधन संपुष्टात आणण्याच्या भारताच्या प्रस्तावावर अमेरिका आणि विकसित देशही दुर्लक्ष करीत आहेत. तरी भारतीय मिशन आणि दूतावास पेटंट सायकलपासून कोरोना महामारीसाठी बनवलेल्या सर्व लसांना मुक्त करण्याचा प्रयत्न करीत आहेत जेणेकरून ते कमी किमतीत गरीब आणि कमी विकसित देशांमध्ये मोठ्या प्रमाणात उत्पादित आणि सहज उपलब्ध होऊ शकेल.
परराष्ट्र मंत्रालयाने दिलेल्या माहितीनुसार विकसित देशांनी यापूर्वी “प्रत्येक माणूस सुरक्षित होत नाही, तोपर्यंत जगात कोणीही सुरक्षित नाही ” अशी घोषणा दिली होती. पण आता याची अंमलबजावणी सर्वांना करायची आहे, तर मग त्यांच्याकडे दुर्लक्ष आहे.
कारण पेटंट सिस्टमच्या अडचणीमुळे गरीब देशांना सर्वाधिक त्रास होत असल्याचे भारतीय प्रतिनिधी परराष्ट्र प्रतिनिधींना समजावून सांगण्याचा प्रयत्न करीत आहेत. पूर्वी भारत या गरीब देशांना मोठ्या प्रमाणात लस देत होता, परंतु त्यांच्या गरजेमुळे त्यांच्यावर बंदी घालण्यात आली आहे. पेटंट सिस्टम नसती तर जगातील अनेक कंपन्यांनी ही लस तयार केली असती ज्याने संपूर्ण मानवतेची सेवा केली असती.
जून 2021 मध्ये होणाऱ्या जागतिक व्यापार संघटनेच्या (डब्ल्यूटीओ) आगामी बैठकीत भारत आपल्या प्रस्तावावर सकारात्मक निर्णय घेण्याचा प्रयत्न करीत आहे. दक्षिण आफ्रिकेसमवेत भारताने गेल्या महिन्यात डब्ल्यूटीओच्या बैठकीत सर्व कोरोना लसींना पेटंट बंधनातून त्वरित सूट देण्याचा प्रस्ताव दिला होता.
भारतीय अभियानांना विकसित देशांच्या मोठ्या वर्गाचे सहकार्य लाभले आहे. नुकतेच ब्रिटनचे माजी पंतप्रधान गोल्डन ब्राउन, माजी फ्रान्सचे अध्यक्ष फ्रान्सोइस हॉलंडे आणि 100 नोबेल पारितोषिक विजेत्यांसह 70 जागतिक नेत्यांनी अमेरिकेचे अध्यक्ष जो बायडेन यांना पत्राद्वारे कोरोना लस फॉर्म्युला रद्द करण्याची मागणी केली आहे. या सर्वांनी आपल्या पत्राद्वारे लिहिले आहे की, जगाला कोरोना साथीचा नाश करण्यासाठी पेटंट रद्द करण्याची ही पायरी अत्यंत महत्त्वाची आहे.
