विशेष प्रतिनिधी, पुणे
भारतीय इतिहासात आर्य चाणक्याची ‘चाणक्य नीति’ जशी परिचित आहे, तशीच महाभारतातील महामंत्री विदुर नीति देखील प्रसिद्ध आहे. महाभारतातील एक महत्त्वाचे पात्र महात्मा विदुरा हे त्यांच्या धोरणांसाठी प्रसिध्द आहे. विदुर हे महाभारतातील बुद्धिमान अर्थतज्ज्ञ म्हणून ओळखले जात असत. ते धृतराष्ट्र आणि पांडु यांचे सावत्र भाऊ होते. तर कौरव आणि पांडवांचे काका होते. त्यांचा जन्म एका दासीच्या पोटी झाला. परंतु त्यांनी अथक मेहनत घेऊन ज्ञान प्राप्त केले आणि स्वत:ची ओळख बनवली.
विदुर नीति म्हणजे काय?
महाभारताच्या युद्धपूर्वकाळात विदुर आणि धृतराष्ट्र यांच्यात झालेला मार्मिक संवाद आहे. युद्धाचे भीषण पडसाद आपल्या दूरदृष्टीने ओळखून विदुराने केलेली चर्चा इतिहासात ‘विदुर नीति ‘ म्हणून ओळखली जाऊ लागली. विदुर यांनी संपत्ती, प्रगती, नोकरी, राजकारण आणि मैत्री यासह अनेक बाबींवर आपले मत व्यक्त केले. आर्य चाणक्याच्या धोरणाप्रमाणे आजही विदुरची धोरणे प्रासंगिक आहेत. महात्मा विदुर यांनी अशी अनेक तत्त्वे दिली आहेत. ती तत्त्वे अवलंबल्यानंतर लोकांना पैशासंबंधी समस्या उद्भवणार नाहीत.
सध्याच्या काळात प्रत्येकाला सुखात आयुष्य जगण्याची इच्छा आहे. बरेच लोक आवश्यकतेनुसार कर्ज घेतात आणि वेळेवर पैसे परत करतात. काही लोक असे आहेत की जे कर्ज परत करण्यास अनिच्छुक आहेत. महात्मा विदुर यांनी सांगितले आहे की कोणत्या लोकांनी पैसे कर्ज देऊ नये.
आळशी व्यक्ती
आळशीपणाने भरलेल्या व्यक्तीला कधीच कर्ज देऊ नये, विदुर म्हणतात की, आळशी माणसाला कर्ज देणे स्वतःचे नुकसान करते. कारण आळशी इतरांवर अवलंबून असतात आणि स्वत: कोणतेही काम करत नाहीत. अशा व्यक्तीने कर्ज देणे टाळले पाहिजे.
चुकीचे काम
विदुर जी यांच्या म्हणण्यानुसार, जे लोक चुकीचे काम करतात त्यांना पैसे देणे टाळावे. अशा लोक चुकीच्या मार्गावर चालणाऱ्या बरोबर असतात. त्यांना कर्ज देणे टाळले पाहिजे.
अविश्वासू
विदूर म्हणतात की, ज्यांच्यावर विश्वास नाही त्यांनी कधीही कर्ज देऊ नये. अशा लोकांना कर्ज देताना तोटा होतो. हे लोक कुठेतरी कर्ज घेऊन पैसे लुटतात. अशा परिस्थितीत ज्यांवर विश्वास नाही, त्यांनी पैसे देणे टाळले पाहिजे.
