मुंबई – ‘इतनी शक्ती हमे देना दाता’ हे गाणे आजही अनेकांच्या तोंडीपाठ आहे. अजरामर असे हे गीत अनेकांच्या हृदयात आणि मनात कायम आहे. एवढेच नाही तर हे गाणे अनेक शाळांमध्ये प्रार्थनेच्या स्वरुपात गायले जाते. हे गाणे गाणाऱ्या पुष्पाबाई पागधरे सध्या अत्यंत हलाखीच्या परिस्थितीत जगत आहेत. कारण, हे गाणे गाण्यासाठी त्यांना अवघे २५० रुपये मानधन मिळाले होते. अद्यापही त्यांना रॉयल्टी मिळत नसल्याने त्यांची परिस्थिती दिवसेंदिवस बिकट होत आहे.
प्रसिद्धीच्या यशोशिखरावर असलेला एखादा सिनेकलावंत असो की गायक त्याच्या उतारवयात तो नेमका काय करतो ? आणि त्याची सध्याची परिस्थिती काय आहे ? याची समाजाला फारशी जाणीव नसते, किंबहुना फिकीर नसते. परंतु काहीवेळा तर एकेकाळी वलयांकित असलेल्या कलाकाराला उतारवयात हलाखीच्या परिस्थितीत जीवन व्यतीत करावे लागते. अशीच काहीशी स्थिती एकेकाळी प्रसिद्ध असलेल्या गायिकेची झाली असून त्या गायिकेचे नाव पुष्पा पागधरे असे आहे. एकेकाळी ‘अंकुश’ चित्रपटातील ‘इतनी शक्ती हमे देना दाता ‘ हे गाणे गाऊन प्रसिद्धी मिळवलेल्या गायिका पुष्पा पागधरे या सध्या आर्थिक संकटात असून त्याची परिस्थिती बिकट आहे. ८० वर्षीय गायिका पुष्पाबाई यांना राज्य सरकारकडून मिळणाऱ्या सुमारे ३ हजार रुपयांच्या पेन्शन तथा कलाकार मानधन मिळवण्यासाठी संघर्ष करावा लागत आहे.
गायिका पुष्पाबाई या सध्या मुंबईच्या माहीममधील एका कॉलनीमध्ये भाड्याच्या घरात राहत असून आपल्या बिकट आर्थिक परिस्थितीमुळे त्यांनी सरकारकडे मदतीची मागणी केली आहे. त्यापुर्वी पुष्पाबाईंनी सन १९८९ मध्ये स्वतःसाठी घराची मागणी केली होती. मात्र त्यांच्या मागणीकडे दुर्लक्ष करण्यात आले आहे. दरम्यान, एका मुलाखतीत आपली व्यथा मांडताना पुष्पाबाईंनी सांगितले होते की, एकेकाळी आम्ही निराधार कलाकारांसाठी निधी गोळा करण्यासाठी अनेक राज्यांना भेट देत असे. त्यानंतर मुंबईला परत यायचो, तेव्हाच्या अनेकदा मंत्र्याला भेटलो आणि माझ्या फाईलबद्दल विचारले, पण प्रत्येक वेळी मला कारवाई सुरू आहे, वाट पहा, काम होईल वैगेरे असेच उत्तर मिळाले. आता तरी सरकारने आमच्यासारख्या निराधार गायकांवर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे.
एवढेच नाही तर पुष्पाबाई यांना ‘इतनी शक्ती हमे देना दाता ‘ या गाण्यासाठी रॉयल्टी न मिळाल्याने त्या नाराज आहेत. त्याच्या गाण्यांची दृश्ये कोटींमध्ये आहेत. मात्र गायिकेला रॉयल्टी मिळाली असती तर तिला अशा परिस्थितीला सामोरे जावे लागले नसते. याबद्दल त्या म्हणाल्या की, मला माझ्या गाण्यांसाठी योग्य रॉयल्टी सुद्धा मिळाली नाही. मी पूर्णपणे इतरांवर अवलंबून आहे. परंतु सरकारऐवजी नातेवाईकांनी मला मदत केली आहे. इतमी शक्ती हमे देना या गाण्याचे संगीतकार कुलदीप सिंग आहेत. पुष्पाबाईंनी मोहम्मद रफींसोबतही गाणे गायले आहे. याशिवाय त्यांनी प्रसिद्ध संगीतकार श्रीकांत ठाकरे यांनी लिहिलेली गाणी देखील गायली आहेत.
सध्या त्यांचा संगीत उद्योगातील कोणत्याही कलाकाराशी संपर्क नाही. पुष्पा पागधरे यांचा जन्म मुंबईत प्रभादेवी येथे झाला असून त्यांचे मूळ गाव पालघर जिल्ह्यातील सातपाटी असून त्यांच्या वडलांचे नाव जनार्दन आणि आईचे नाव जानकी चामरे आहे. मुलींना त्या काळात गाण्याचे रीतसर शिक्षण घेणे सोपे नव्हते. पुष्पाबाईंच्या वडलांचे मनोर, वाडा येथे भजनी मंडळाचे कार्यक्रम होत असत. त्यावेळी पाच-सात वर्षांच्या असलेल्या पुष्पा वडिलांबरोबर भाग घ्यायच्या.
अंकुश चित्रपटातील ‘इतनी शक्ती …. ’ या गाण्याची लोकप्रियता अनेक वर्षांनीही कमी झालेली नाही. काही शाळांमधून आजही हे गाणे प्रार्थना म्हणून म्हटले जाते किंवा याची ध्वनिमुद्रिका लावली जाते. अनेकांच्या भ्रमणध्वनीवर हे गाणे ‘रिंगटोन’ किंवा ‘कॉलरट्यून’ म्हणून ठेवलेले आहे. पुषा पागधरे यांना हे गाणे जम्मू-काश्मीरमध्ये सैनिकांसमोर म्हणायची संधी मिळाली. पुष्पा पागधरे यांना ‘बाई या पाव्हण्याला, पाव्हण्याला लाजच नाही’ (ज्योतिबाचा नवस), ‘रुसला का हो मनमोहना’ (आयत्या बिळात नागोबा) या दोन गाण्यांसाठी पार्श्वगायनासाठीचा महाराष्ट्र राज्य शासनाचा पुरस्कार मिळाला. तसेच २०१७ मध्ये लता मंगेशकर पुरस्कार देखील मिळाला आहे. परंतु सध्या त्या निराधार अवस्थेत बिकट आर्थिक परिस्थितीत जीवन व्यतीत करीत आहेत.
