नवी दिल्ली – कोरोना महामारीच्या काळात ‘स्वावलंबी भारत ‘ मोहिम गतिमान करण्याचा सरकारने प्रयत्न केला. तसेच येत्या ५ वर्षात या योजनेला आणखी गतिमान करून करण्यात येणार असून याबाबतचे केंद्र सरकारकडून नियोजन करण्यात आले आहे. कोरोनाच्या प्रारंभीच्या काळात मास्क आणि पीपीई किट सारख्या काही वस्तू परदेशातून आयात केल्या गेल्या होत्या, मात्र त्यानंतर कोरोनाशी लढण्यासाठी काही दिवसांत देशात बनवण्यास सुरुवात केली. लवकरच त्यांची निर्यातही सुरू झाली. आता केंद्र सरकारने अशी अनेक पावले उचलली आहेत, त्यामुळे येत्या काळात भारताला स्वावलंबी बनविण्यात मदत होईल.
स्वावलंबी भारत मोहिमेअंतर्गत सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योगांच्या कल्याणासाठी एकूण १६ घोषणा करण्यात आल्या आहेत. देश वेगवेगळ्या क्षेत्रांमध्ये स्वावलंबनाकडे कसा वाटचाल करत असताना स्वावलंबी भारताच्या घोषणेचे परिणाम आता जमिनीवर दिसू लागले आहेत. देशी बनावटीच्या गाड्या, स्वदेशी विमानांपासून ते अंतराळ यानापर्यंत देशात उत्पादन वेगाने होत आहे. केंद्र सरकारने पुन्हा एकदा स्वावलंबी भारत मोहिमेवर भर देण्यास सुरुवात केली आहे. सध्या छोट्या भारतीयांनी एक उत्पादन गट बनवला आणि भारतात आयात केलेल्या अशा २८ उत्पादनांना पुन्हा सादर करण्याचे काम केले.
आपला देश वैद्यकीय उपकरणे, मुखवटे, पीपीई किटसह अशी अनेक उत्पादने निर्यात करत आहे, जी पूर्वी देशात आयात केली गेली होती. उद्योगांनी स्वावलंबी भारत मोहीम तीव्र करण्याचा निर्णय घेतला आहे. स्वावलंबी मोहिमेमुळे देशाची आयात कमी झाली आहे आणि निर्यात वाढली आहे, असे केंद्र शासनाच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी सांगितले.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी २०२३ पर्यंत नवीन एकूण ७५ ‘वंदे भारत एक्सप्रेस ‘ सुरू करण्याची घोषणा केली आहे. त्यानुसार येत्या आर्थिक वर्षात रेल्वे दर महिन्याला त्यांच्या पूर्ण क्षमतेने गाड्यांचे उत्पादन सुरू करेल. रेल्वेने यासाठी निविदाही काढली आहे. त्यामुळे या सर्व ‘वंदे भारत एक्स्प्रेस’ निर्धारित वेळेत देशातील सर्व प्रमुख शहरांपासून सुरू करण्यात येतील. सध्या देशात दोन वंदे भारत एक्सप्रेस गाड्या चालवल्या जात आहेत. विशेष म्हणजे वंदे भारत एक्स्प्रेस गाड्या फक्त भारतातील रेल्वे कारखान्यांमध्ये बनवल्या जातील. त्याचबरोबर भारतीय रेल्वे आपले रेल्वे स्टेशन जागतिक दर्जाचे बनवण्यासाठी प्रयत्न करत आहे. अलीकडेच गांधी नगर रेल्वे स्थानक अशा प्रकारे विकसित करण्यात आले आहे. येत्या तीन वर्षांत अशी सुमारे २० स्थानके विकसित होतील अशी अपेक्षा आहे.
भारतीय हवाई दलाला तेजस लढाऊ विमानांनी सुसज्ज करण्यासाठी सरकारने हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड (एचएएल) सोबत मोठा करार केला आहे. ८३ तेजस लाईट कॉम्बॅट एअरक्राफ्ट खरेदी करण्यासाठी सरकारने ‘एचएएल ‘ ला ४८हजार कोटी रुपयांची ऑर्डर दिली आहे. संरक्षण क्षेत्रातील हा सर्वात मोठा ‘मेक इन इंडिया’ आदेश आहे. भारतीय हवाई दलाला तेजस एलसीएचा पुरवठा मार्च २०२४ पासून सुरू होईल.
भारतीय अंतराळ क्षेत्रात मोठी झेप घेणाऱ्या इस्रोने चांद्रयान २ आणि अनेक उपग्रह अंतराळात बसवून संपूर्ण जगाला आपली क्षमता दाखवली आहे. इस्रो अनेक मोठ्या योजनांवर काम करत आहे. त्यामुळे पुढील काही वर्षांमध्ये भारताचा अंतराळ कार्यक्रम अधिक उंचीवर नेईल. इस्रोचे प्रमुख के. शिवन यांच्या मते, चांद्रयान -३ चे प्रक्षेपण पुढील वर्षी २०२२ मध्ये होईल. त्याचबरोबर, इस्रो आपल्या मानवयुक्त अंतराळयान गगनयान मोहिमेअंतर्गत तीन अंतराळ मोहिमा अवकाश कक्षेत पाठवेल. त्याचबरोबर भारताचे इस्रो आणि फ्रान्सची अंतराळ संस्था सीएनईएस २०२५ पर्यंत शुक्र मोहिमेवर एकत्र काम करत आहेत.
