मुंबई (इंडिया दर्पण वृत्तसेवा) – राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे अध्यक्ष शरद पवार यांचे पुतणे तथा नेते अजित पवार यांनी बंडखोरी केल्याचे बोलले जात आहे. आज अजित पवार यांनी उपमुख्यमंत्रीपदाची शपथ घेतली आहे. त्यामुळे पुन्हा एकदा बंडखोरी आणि अनेक बाबींविषयी चर्चा सुरू झाली आहे. अशा परिस्थितीत राष्ट्रवादी काँग्रेसची स्थापना आणि शरद पवार यांच्या राजकीय प्रवासाविषयी आपण आता जाणून घेऊया…
शरद पवार यांचे सध्याचे वय ८२ वर्ष आहे. त्यांचा जन्म १२ डिसेंबर १९४० रोजी बारामती, पुणे येथे झाला. त्यांचे वडील सहकारी संस्थेत वरिष्ठ पदावर होते. स्थानिक स्वराज्य संस्थेची निवडणूक लढवणारी आई एकमेव महिला होती. माजी क्रिकेटपटू सदाशिव शिंदे यांची मुलगी प्रतिभा या शरद पवार यांच्या पत्नी आहेत. शरद पवार यांनी १९६७ ते १९९० पर्यंत बारामतीचे प्रतिनिधीत्व केले. तेव्हापासून ही जागा त्यांचे पुतणे अजित पवार यांच्याकडे आहे. शरद पवार यांच्या कन्या सुप्रिया सुळे या २००९ पासून बारामतीच्या खासदार आहेत.
लहान वयात आमदार
शरद पवार यांनी लहान वयातच राजकारणात चांगली पकड निर्माण केली होती. २७ वर्षांचे असताना ते पहिल्यांदा आमदार म्हणून निवडून आले. १९६७ मध्ये ते पहिल्यांदा आमदार म्हणून निवडून आले. यानंतर शरद पवारांनी राजकारणाची उंची गाठली. राजकारणातील त्यांचे सुरुवातीचे गुरू तत्कालीन ज्येष्ठ नेते यशवंतराव चव्हाण होते.
इंदिरा गांधींविरोधात बंड
आणीबाणीच्या काळात शरद पवार यांनी तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांच्या विरोधात बंड केले होते. इंदिरा गांधी यांच्या विरोधात बंड करून पवारांनी काँग्रेस सोडली. १९७८ मध्ये जनता पक्षासोबत महाराष्ट्रात सरकार स्थापन केले. राज्याचे मुख्यमंत्री झाले. १९८० मध्ये इंदिरा सरकार परत आल्यावर त्यांचे सरकार बरखास्त करण्यात आले. त्यानंतर १९८३ मध्ये शरद पवार यांनी काँग्रेस समाजवादी पक्षाची स्थापना केली. त्या वर्षी झालेल्या लोकसभा निवडणुकीत शरद पवार पहिल्यांदा बारामतीतून निवडणूक जिंकले, पण १९८५ मध्ये झालेल्या विधानसभा निवडणुकीत त्यांच्या पक्षाने ५४ जागांवर विजय मिळवून त्यांना पुन्हा राज्याच्या राजकारणात खेचले. शरद पवार यांनी लोकसभेचा राजीनामा देऊन विधानसभेत विरोधकांचे नेतृत्व केले.
तिसऱ्यांदा मुख्यमंत्री
१९८७ मध्ये ते पुन्हा त्यांच्या जुन्या काँग्रेस पक्षात आले. तेव्हा राजीव गांधी पंतप्रधान होते. त्या काळात पवार राजीव गांधींच्या जवळचे झाले. १९८८ मध्ये शंकरराव चव्हाण यांच्या जागी पवारांना मुख्यमंत्रिपद मिळाले. चव्हाण १९८८ मध्ये केंद्रात अर्थमंत्री झाले. १९९० च्या विधानसभा निवडणुकीत काँग्रेसने २८८ पैकी १४१ जागा जिंकल्या, पण राजकारणातील कुशल खेळाडू शरद पवार यांनी १२ अपक्ष आमदारांच्या मदतीने सरकार स्थापन केले. त्यामुळे पवार तिसऱ्यांदा मुख्यमंत्री बनले.
पंतप्रधानपदाचे उमेदवार
१९९१ सालची गोष्ट आहे. तत्कालीन पंतप्रधान राजीव गांधी यांची हत्या झाली. देशभरात विचित्र परिस्थिती होती. पंतप्रधानपदाची चर्चा झाली. त्यानंतर काँग्रेसचे पुढचे पंतप्रधानपदाचे उमेदवार म्हणून ज्या तीन लोकांकडे पाहिले जात होते त्यात शरद पवारांचे नाव येऊ लागले. पवारांव्यतिरिक्त नारायण दत्त तिवारी आणि पी व्ही नरसिंह राव हे शर्यतीत होते. १९९१ च्या लोकसभा निवडणुकीत अनपेक्षित पराभवामुळे नारायण दत्त तिवारी पंतप्रधान होण्यापासून वंचित राहिले. ही संधी आणखी एक ज्येष्ठ नेते पी व्ही नरसिंह राव यांच्याकडे गेली, तर शरद पवार यांच्याकडे संरक्षण मंत्रालयाची जबाबदारी आली. पण त्यानंतर शरद पवारांना पुन्हा महाराष्ट्राच्या राजकारणात पाठवण्यात आले.
सोनिया गांधींशी वाद
१९९८ मध्ये मध्यावधी लोकसभा निवडणुकीनंतर शरद पवार यांची विरोधी पक्षनेतेपदी निवड झाली, पण १९९९ मध्ये जेव्हा १२वी लोकसभा विसर्जित झाली तेव्हा शरद पवार, पीए संगमा आणि तारिक अन्वर यांनी सोनिया गांधींच्या नेतृत्वावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले. परदेशी वंशाच्या सोनियांनी पक्षाचे नेतृत्व करावे अशी पवार आणि इतर काही नेत्यांची इच्छा नव्हती. सोनियांना विरोध केल्यामुळे त्यांची पक्षातून हकालपट्टी करण्यात आली होती. काँग्रेसमधून -हकालपट्टी केल्यानंतर शरद पवार यांनी राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाची स्थापना केली. शरद पवार यांनी काँग्रेसपासून फारकत घेतली आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष स्थापन केला, पण १९९९ च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीत जनादेश न मिळाल्याने त्यांनी काँग्रेसशी हातमिळवणी करून सरकार स्थापन केले. २००४ ते २०१४ पर्यंत पवार सतत केंद्रात मंत्री होते. शरद पवार यांनी २०१४ ची लोकसभा निवडणूक लढवली नाही कारण त्यांना पक्षात तरुण नेतृत्व पुढे आणायचे आहे.
सर्वात तरुण मुख्यमंत्री
महाराष्ट्राचे सर्वात तरुण मुख्यमंत्री होण्याचा विक्रम शरद पवार यांच्या नावावर आहे. ते भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळाचे (बीसीसीआय) अध्यक्षही राहिले आहेत. पवार २००५ ते २००८ पर्यंत बीसीसीआयचे अध्यक्ष होते आणि २०१० मध्ये ते आयसीसीचे अध्यक्ष झाले.
कॅन्सरशी लढाई
शरद पवार यांनी कॅन्सर आजारावरील लढाई जिंकली आहे. पवार यांनी एका टीव्ही वाहिनीशी बोलताना सांगितले होते की, २००४ च्या लोकसभा निवडणुकीदरम्यान त्यांना कर्करोग झाल्याचे निदान झाले होते. उपचारासाठी न्यूयॉर्कला गेले होते. तेथील डॉक्टरांनी भारतातीलच काही तज्ज्ञांकडे जाण्यास सांगितले. त्यानंतर कृषिमंत्री असताना पवारांनी ३६ वेळा रेडिएशन ट्रिटमेंट घेतली. ते खूप वेदनादायक होते. त्याने मुलाखतीत सांगितले होते की, तो सकाळी ९ ते २ या वेळेत मंत्रालयात काम करत असे. त्यानंतर २.३० वाजता ते अपोलो रुग्णालयात केमोथेरपी घेणार होते. वेदना इतकी होती की मला घरी जाऊन झोपावे लागले. दरम्यान, एका डॉक्टरने त्याला आवश्यक काम पूर्ण करण्यास सांगितले. तुम्ही आणखी सहा महिनेच जगू शकाल. पवारांनी डॉक्टरांना सांगितले की, मला आजाराची काळजी नाही, तुम्हीही करू नका. कॅन्सरपासून दूर राहायचे असेल तर तंबाखूचे सेवन ताबडतोब बंद करावे, असा सल्ला पवार यांनी दिला.
एकाच मुलाची एट
शरद पवार यांनी एका मुलाखतीत सांगितले होते की, लग्नाआधी त्यांनी पत्नी प्रतिभा पवार यांच्यासमोर एकच मूल होण्याची अट ठेवली होती. ‘आम्हाला एकच मूल होईल, मग तो मुलगा असो वा मुलगी.’ यानंतर सुप्रियाचा जन्म ३० जून १९६९ रोजी पुण्यात झाला होता.
