मुकुंद बाविस्कर, इंडिया दर्पण वृत्तसेवा
गेल्या दोन वर्षापासून कोरोना महामारी मुळे संपूर्ण जगाला मोठा हादरा बसला असून बहुतांश उद्योगधंद्यांना देखील याचा मोठा फटका बसला आहे. भारतातील देखील अनेक लहान-मोठे उद्योग या कोरोना काळात उद्योगांचे देखील या काळात मोठे नुकसान झाले आहे, त्यातच बॉलीवूड म्हणजे हिंदी चित्रपट सृष्टीला देखील याचा धक्का बसलेला दिसून येत आहे. सध्या सिनेसृष्टीत एका वाईट परिस्थितीतून जात असल्याचे निर्दशनास आले आहे. हिंदी चित्रपटसृष्टीचे महत्वाचे शहर असलेल्या मुंबईत सध्या एक विचित्र अस्वस्थता आहे. प्रत्येक सिने उत्पादक चिंतेत असून प्रत्येक दिग्दर्शकही नाराज आहे, तसेच कलाकारांनाही मार्ग सापडत नाही की, आता आपले पुढे काय होणार आहे. मात्र त्यातही OTT मधून काही जणांकडे पैसे येत आहेत. परंतु हिंदी चित्रपटसृष्टीने अनेक वर्षांपासून चांगल्या सिनेमाकडे फारसे लक्ष दिलेले नाही. बहुतेक निर्माते स्वतः प्रकल्प बनवत आहेत. आणि गेल्या दोन वर्षांचे त्याचे रिपोर्ट कार्डही समोर आले आहे.
एकेकाळी भारतीय चित्रपटसृष्टीत आघाडीवर असलेल्या हिंदी चित्रपटसृष्टीला आता दक्षिण भारतीय चित्रपटांनी बाजी मारली आहे. ताज्या आकडेवारीवरून असे दिसून आले आहे की दक्षिण भारतीय भाषांमध्ये बनवलेल्या चित्रपटांचा व्यवसाय दोन वर्षांपूर्वीपर्यंत देशाच्या एकूण व्यवसायाच्या केवळ ३६ टक्के होता, तो आता ५० टक्क्यांहून अधिक झाला आहे. याचे कारण असेही सांगतात की, हिंदी चित्रपटातील कलाकारांचा त्यांच्या रासिक, चाहत्यांशी झपाट्याने संपर्क तुटत आहे. विशेषतः कोरोना महामारीच्या काळात भारतीय चित्रपटसृष्टीची स्थिती खूपच वाईट झाली आहे. या संदर्भात प्रसिध्द केलेल्या अहवालात असे म्हटले आहे की, सन २०२० आणि २०२१ मध्ये प्रदर्शित झालेल्या सर्व चित्रपटांसह त्यांचा बॉक्स ऑफिसवर एकूण व्यवसाय केवळ ५७५७ कोटी रुपये होता. आणि, ही कमाई २०१९ मधील चित्रपटांच्या कमाईपेक्षा ५ हजार कोटींनी कमी आहे. या कमाईचा सर्वात मोठा फटका सन २०२०मध्ये बसला जेव्हा चित्रपटांचा व्यवसाय मागील वर्षाच्या तुलनेत ८१ टक्क्यांनी घसरला.
गेल्या वर्षाच्या शेवटच्या तिमाहीत केलेल्या व्यवसायाने अजूनही सिनेमाचा जीव वाचवला आणि व्यवसाय ३७०१ कोटींवर पोहोचला, अन्यथा २०२० मध्ये एकूण व्यवसाय २०५६ कोटींवर अडकला होता. तसेच ओरमॅक्स मीडियाच्या अहवालात असेही म्हटले आहे की, भारतीय चित्रपटांसाठी गेल्या दोन वर्षांतील एकूण आठ तिमाहींपैकी सहा अत्यंत वाईट आहेत. २०२०च्या जानेवारी ते मार्च या दोन्ही तिमाहीत आणि मागील वर्षाच्या शेवटच्या तिमाहीत झालेला व्यवसाय फक्त मागील वर्षी जानेवारी ते मार्च या कालावधीत झाला होता. या तीन तिमाहींनी भारतीय बॉक्स ऑफिसवर एकूण व्यवसायाच्या सुमारे ८७ टक्के कमाई केली आहे. भारतीय सिनेसृष्टीत प्रदर्शित झालेल्या चित्रपटांपैकी हिंदी चित्रपट दोन वर्षांपूर्वीपर्यंत सर्वाधिक कमाई करणारा चित्रपट होता. २०१९ पर्यंत देशातील एकूण चित्रपट व्यवसायात हिंदी चित्रपटांचे योगदान सर्वाधिक म्हणजे ४४ टक्के आहे. मात्र गेल्या वर्षी प्रचंड घसरण झाल्याने ते २७ टक्क्यांपर्यंत घसरले. हॉलिवूड चित्रपटांच्या व्यवसायातही घट झाली आहे. एकूण व्यवसायात, हॉलिवूड चित्रपटांचे कलेक्शन पूर्वी सुमारे १५ टक्के होते, जे गेल्या वर्षी ११ टक्क्यांवर घसरले.
या अहवालातील सर्वात धक्कादायक बाब म्हणजे गेल्या दोन वर्षांतील दक्षिण भारतीय चित्रपटांची दमदार कामगिरी होय. तमिळ, तेलगू, कन्नड आणि मल्याळम भाषांमधील चित्रपटांनी एकत्रितपणे हिंदी चित्रपटसृष्टीत बॉक्स ऑफिसवर बाजी मारली आहे. हॉलिवूड चित्रपटसृष्टीतही त्यांच्या अभिनयाचा परिणाम होत आहे. २०१९ मध्ये या चित्रपटांच्या व्यवसायाचा वाटा एकूण व्यवसायात केवळ ३६ टक्के होता, तो आता ५९ टक्के झाला आहे. त्यातही एकट्या तेलगू सिनेमाने एकूण व्यवसायात २८ टक्के वाटा उचलला, जो हिंदी सिनेमांपेक्षा एक टक्का जास्त आहे. गेल्या दोन वर्षात सर्वाधिक कमाई करणाऱ्या टॉप १०चित्रपटांपैकी चार तेलुगूचे आहेत.
