इंडिया दर्पण ऑनलाईन डेस्क
लोकसभा निवडणूकीची आदर्श आचारसंहिता शनिवार दि. 16 मार्च 2024 रोजी संपूर्ण देशात लागू झाली असून राज्यात पाच टप्प्यात निवडणूक होणार आहे. अमरावती लोकसभा मतदारसंघासाठी शुक्रवार दि. 26 एप्रिल रोजी मतदान होणार आहे. तर मंगळवार दि. 4 जून रोजी मतमोजणी होणार आहे.

मतदारांना निवडणूक संदर्भांतील तक्रार नोंदविण्याची प्रणाली, उमेदवारांवरील गुन्हेविषयक माहिती, मतदारांना मतदान केंद्र व नाव नोंदणी अशा विविध बाबींची माहिती मतदारांना व्हावी यासाठी निवडणूक आयोगाने बहुउपयोगी विविध प्रणाली सुरु केली आहे. या प्रणाली संदर्भातील सविस्तर माहिती याप्रमाणे :

सि-व्हिजिल सिटीजन ॲप(Cvigil Citizen App) : सि-व्हिजिल ॲप हे भारत निवडणूक आयोगाने विकसित केलेले मोबाइल ऍप्लिकेशन आहे. जे नागरिकांना निवडणुकी दरम्यान आदर्श आचारसंहितेचे (MCC) उल्लंघन नोंदविण्यास सक्षम करते. अँडरॉइड आणि iOS डिव्हाइसवर डाउनलोड करण्यासाठी ॲप उपलब्ध आहे. उल्लंघनाची तक्रार करण्यासाठी, वापरकर्त्यांनी फक्त ॲप उघडणे, उल्लंघनाचा प्रकार निवडणे आणि घटनेचे तपशील, स्थान, वेळ आणि छायाचित्रे किंवा व्हिडिओ प्रदान करणे आवश्यक आहे. ॲप वापरकर्त्यांना त्यांच्या तक्रारींच्या प्रगतीचा मागोवा घेण्यास देखील अनुमती देते.

केवायसी ॲप (Know Your Candidate App) : केवायसी ॲप हे भारत निवडणूक आयोगाने (ECI) विकसित केलेले मोबाइल ॲप्लिकेशन आहे. जे नागरिकांना निवडणूक लढवणाऱ्या उमेदवारांच्या गुन्हेगारी पूर्ववृत्तांबद्दल जाणून घेण्यास मदत करते. Android आणि iOS दोन्ही प्लॅटफॉर्मवर हे ॲप उपलब्ध आहे. केवायसी ॲप वापरण्यासाठी मतदारांना नामांकनाची यादी पाहण्यासाठी निवडणुकीचा प्रकार आणि AC/PC नाव निवडणे आवश्यक आहे. किंवा ते नावाने उमेदवार शोधू शकतात. या माहितीमध्ये उमेदवारावर दाखल केलेल्या कोणत्याही फौजदारी खटल्यांचा तपशील, त्या प्रकरणांची स्थिती आणि गुन्ह्यांचे स्वरूप यांचा समावेश आहे. केवायसी ॲप हे नागरिकांसाठी कोणाला मतदान करायचे याबद्दल माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यासाठी उपयुक्त साधन आहे.

व्होटर हेल्पलाईन ॲप (Voter Helpline App) : आपण ज्या डिजिटल युगात राहतो त्यामध्ये, मोबाईल ऍप्लिकेशन्स आपल्या दैनंदिन जीवनाचा अविभाज्य भाग बनले आहे. हे निवडणूक प्रक्रियेपासून अनेक गरजा पूर्ण करतात. व्होटर हेल्पलाईन ॲपला नागरिकांचा मोठा प्रतिसाद आणि लोकप्रियता मिळाली आहे. भारत निवडणूक आयोगाच्या या ॲपने मतदारांशी संबंधित सेवांमध्ये प्रवेश करण्याच्या आणि त्यात सहभागी होण्याच्या पद्धतीत क्रांती घडवून आणली आहे. नवीन मतदारांची नोंदणी, मतदार यादीतील लोकसंख्येच्या तपशीलांची दुरुस्ती, मतदार यादीतील नावांचा शोध आणि इतर निवडणूक-संबंधित सेवांपासून, या ॲप्सने ईसीआयला नागरिकांशी जोडण्याची प्रक्रिया सुव्यवस्थित केली आहे, ती अधिक सोयीस्कर आणि कार्यक्षम बनवली आहे.

आरटीआय ऑनलाईन पोर्टल (RTI Online Portal) : भारताच्या निवडणूक आयोगाने ऑनलाइन पोर्टलची कल्पना केली आहे. जिथे भारतीय नागरिक माहिती अधिकार कायदा, 2005 अंतर्गत माहिती अधिकार अर्ज दाखल करू शकतात आणि प्रथम थेट निवडणूक आयोगाकडे अपील करू शकतात. या आरटीआय ऑनलाइन पोर्टलने भारतातील नागरिकांना त्यांना हवी असलेली माहिती निवडणूक आयोगाकडून मिळवण्याची सोय केली आहे. विद्यमान आरटीआय फाइलिंग आणि प्रतिसाद प्रक्रिया स्वयंचलित आणि सुव्यवस्थित करण्यासाठी हा एक उपक्रम आहे. या व्यतिरिक्त पोर्टल भारतीय नागरिकांना पेमेंट गेटवेद्वारे ऑनलाइन आरटीआय फी भरण्याची परवानगी देते. आरटीआय ऑनलाइन पोर्टलमध्ये दोन मुख्य मॉड्यूल आहेत, पहिले मॉड्यूल भारतातील नागरिकांसाठी आहे आणि दुसरे मॉड्यूल निवडणूक आयोग कर्मचाऱ्यांसाठी आहे.

नॅशनल ग्रीव्हिएन्स सर्व्हिस पोर्टल (National Grievance Services Portal) : हे पोर्टल निवडणूक अधिकाऱ्यांच्या तक्रारी हाताळण्यासाठी एकाच इंटरफेसवर तक्रार समर्थनासाठी वेब-आधारित उपाय आहे. निवडणूक संबंधित आणि गैर-निवडणूक-संबंधित तक्रारींचे निराकरण करण्यासाठी निवडणूक आयोगाला मदत करण्यात नॅशनल ग्रीव्हिएन्स सर्व्हिस पोर्टल महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहे. या पोर्टलमुळे नागरिकांना तक्रारी नोंदवणे सोपे झाले आहे आणि तक्रारींची तातडीने चौकशी केली जाईल याची खात्री करण्यात मदत होते. नागरिक त्यांचा मोबाईल नंबर वापरून पोर्टलवर नोंदणी करू शकतात आणि त्यांचे प्रोफाइल तयार करू शकतात. हे पोर्टल एखाद्या नागरिकाने त्याच्या प्रोफाइलमध्ये नोंदवलेल्या सर्व तक्रारींची नोंद ठेवते.

ॲफीडेव्हिट पोर्टल (Affidavit Portal) : उमेदवार शपथपत्र पोर्टल हे ENCORE चा एक भाग आहे. जे नागरिकांना निवडणुकीसाठी अर्ज केलेल्या उमेदवारांच्या नामांकनांची संपूर्ण यादी पाहण्याची परवानगी देते. उमेदवारांना जाणून घेण्यासाठी नागरिकांना मदत करण्यासाठी, रिटर्निंग ऑफिसर जेव्हा डेटा प्रविष्ट करतात तेव्हा फोटो आणि शपथपत्रासह संपूर्ण उमेदवाराचे प्रोफाइल सार्वजनिक केले जाते. रिटर्निंग ऑफिसरला त्याच्या नामनिर्देशना विरुद्ध सादर केलेले प्रतिज्ञापत्र, तेच प्रतिज्ञापत्र सिस्टममध्ये अपलोड केले जाते आणि पोर्टल वापरून कोणताही नागरिक ते पाहू आणि डाउनलोड करू शकतो.

व्होटर सर्च (Voter Name Search) : मतदार यादीत तुमचे नाव शोधा ही सेवा भारत निवडणूक आयोगाने दिली आहे. वापरकर्ते त्यांच्या राज्याचे नाव निवडून त्यांचे नाव शोधू शकतात. मतदारानां त्‍यांचे मतदान केंद्र, मतदान केंद्र क्रमांक तसेच मतदार यादी मधील अनुक्रमांक नावे शोधण्‍याकरीता उपयोगी येणारी प्रणाली आहे. नाव, आडनाव, विधानसभा मतदारसंघाचे नाव, लिंग इत्यादी तपशील देखील शोधण्यासाठी आवश्यक आहेत. जिल्हानिहाय शोध पर्याय देखील उपलब्ध आहे.

व्होटर र्टनआऊट (Voter turnout) : हे भारत निवडणूक आयोगाच्या प्रसिद्ध अनुप्रयोगांपैकी एक आहे जे प्रत्येक राज्य, जिल्हा आणि मतदारसंघासाठी अंदाजे मतदानाची टक्केवारी प्रदर्शित करण्यासाठी इन-हाउस विकसित मोबाइल ॲप आहे. ॲप Google Play Store आणि Apple App Store या दोन्हींवर डाउनलोड करण्यासाठी उपलब्ध आहे. मतदार मतदान ॲप अंदाजे मतदान टक्केवारी मोजण्यासाठी निवडणूक आयोगाच्या Voter Turnout ENCORE सर्व्हरवरील रिअल-टाइम डेटा वापरते. ॲप वापरकर्त्यांना निवडणुकीचा प्रकार, राज्य, जिल्हा आणि मतदारसंघानुसार डेटा फिल्टर करण्याची परवानगी देतो. हा ऍप्लिकेशन फक्त विधानसभा, संसदीय आणि पोटनिवडणुकीच्या काळात सक्रिय होतो

सक्षम (Saksham) : भारत निवडणूक आयोग अपंग लोकांसाठी(PWD) सेवा देऊन मतदार ओळख आणि नोंदणी प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी काम करत आहे. एका नवीन कार्यक्रमांतर्गत, PWD ना त्यांचे आवश्यक तपशील निवडणूक आयोगासोबत खास डिझाईन केलेल्या ॲपद्वारे शेअर करणे आवश्यक आहे. जे ते त्यांच्या Android आणि iOS फोनवर सहजपणे डाउनलोड करू शकतात.