खऱ्या हापूसची ओळख
सध्या आंब्याचा सिझन सुरु झाला आहे. त्यामुळे अनेकांच्या नजरा आंब्याकडे वळतात आणि ते खरेदी करतात. मात्र, अनेकदा फसगत होते. घेताना हापूस असे सांगितले होते प्रत्यक्षात तो हापूस नसल्याची अनेकांची तक्रार असते. खऱ्या हापूस आंब्याची खरेदी, दर्जा, कोकणातील ओरिजनल हापूस कसा ओळखावा, आंबा कसा टिकवावा या व अशा अनेक शंकांचे निरसन करणारा हा लेख….
१) कोकणातील हापूस आंबा कसा ओळखावा?
हापूस आंब्याच्या बाह्य रुपावरुन तसा हापूस ओळखणे अवघड आहे. कारण हापुस आंब्याचे झाड कुठेही लावले तरी हापुसच येणार. पण कोकणातील हापूस आंब्याला असणारी चव ही खारे हवामान , जांभा दगड व तांबडी माती यामुळे येते. तरी कोकणातील हापुस आंब्याची काही वैशिष्ट्ये सांगता येतील. कोकणातील हापूसचा वास , कोय लहान , दशा अजिबात नसतात , अतिशय पातळ साल , पुर्ण रस निघतो कोयीला काहीच गर रहात नाही , देठापासुन उजवा भाग उंच असतो.
*२) नैसर्गिकरीत्या आंबा पिकवणे म्हणजे काय?*
कोकणातील शेतकरी आंबा काढल्यानंतर गवताचे लाकडी पेटीत अथवा गवताची अढि लावून आंबा पिकवतात यास ८/१० दिवस लागतात. मात्र हाच आंबा व्यापार्‍याच्या हातात पडला तर त्यांना ऐवढा वेळ नसतो म्हणून ते कॅल्शियम कार्बाईड (जे गॅस वेल्डींगसाठी वापरतात) वापरतात. कॅल्शियम कार्बाईडमधे प्रचंड उष्णता असल्याने हा आंबा २४ ते ३६ तासात पुर्ण पिवळा होतो. मात्र तो आंबटच असतो. शिवाय कॅल्शियम कार्बाईड हे विषारी असून त्याच्या वापरावर बंदी आहे. पण व्यापारी हे बिनदिक्कत करतात. अगदि शासनाचा अंकुश असलेल्या बाजार समितीत सुद्धा हे काम चालते. सोबतच्या चित्रातील बातमी बघावी. यंदा वाशी व पुणे मार्केट यार्डात असे छापे पडले आहेत. पण असा कृत्रिमरीत्या पिकवलेला आंबा विषारी बनतो. याचे या मंडळींना काहीही वाटत नाही.
*३) बाजारातील आंबा स्वस्त का ?*
कोकणातील हापुस आंब्या व्यतिरीक्त हजारो टन आंबा गुजरात , मद्रास व बंगलोर येथून महाराष्र्टात ट्रकमधे सुटा येतो. हा आंबा कोकणातील हापुस पेक्षा स्वस्त असतो (२५/३० रु.कीलो),व्यापारी कोकण हापुसमध्ये हा आंबा मिक्स करतात. त्या मिक्सींग व फास्ट आंबा पिकवण्यामूळे असा आंबा स्वस्त विकला जातो.
*४) पिकलेल्या आंब्याची काळजी कशी घ्यावी?*
पिकलेला आंबा गवत/पेटीतुन बाहेर हवेशीर ठेवा पण फ्रीजमधे ठेवू नका , आंबा पेटीतुन काढल्यावर लगेच कापु नका गार पाण्याने धुवा , नैसर्गिकरीत्या पिकलेला आंबा देठापासुन खालपर्यंत पिकत जातो त्यामूळे आंबा संपुर्ण केशरी रंग आल्याशिवाय कापु नका. नैसर्गिकरीत्या पिकलेला आंबा १०/१२ दिवस आरामशीर टिकतो. मंडळी कोकणात जुन २०२० मधे झालेल्या निसर्ग वादळाने प्रचंड आंबा बागांचे नुकसान झाले व असाही हवामानातील बदल , निरनिराळे रोग यांमुळे कोकणात दरवर्षी आंबा उत्पादन घटत चालले असल्याने आंब्याचे दर थोडे जास्त आहेत. पण वर्षातुन ऐकदाच कोकणातील हापुस आंबा आपण घेत असल्याने दोन पैसे जास्त गेले तरी ओरीजनल आंबा खा. आमच्याकडे तुंम्हाला गुणवत्ता + चव+ समाधान हे नक्की मिळेल अशी मी ग्वाही देतो.
– दत्ता भालेराव (आयोजक, कोकण हापुस आंबा महोत्सव,नाशिक)
