गोदावरी नदी पुनर्जीवन प्रकल्पाचा डंका थेट लंडनमध्ये

विशेष प्रतिनिधी, नाशिक 

काँक्रीटचा विळखा काढून गोदावरी नदीला पुनर्जिवन देण्याचा लढा आता जागतिक पातळीवर गेला आहे. काँक्रीट काढल्याने गोदावरीचे मूळ जलस्त्रोत पुन्हा सक्रीय झाले आहे. त्यामुळे नदी कायमस्वरुपी प्रवाहित होण्यात मदत झाली आहे. ही यशकथा आता लंडनच्या आंतरराष्ट्रीय प्रदर्शनात दाखविण्यात येत आहे. जगप्रसिद्ध लंडन डिझाईन बिनाले या प्रदर्शनात गोदावरी पुनर्जिवन प्रकल्पाचा समावेश करुन जगभरात त्याची किर्ती पोहचविली जात आहे. त्यामुळे नाशिककरांसाठी ही अभिमानाची बाब आहे.

लंडन डिझाईन बिनाले प्रदर्शन

सर जॉन सोरेल आणि बेनेई लान्स यांनी २०१६ मध्ये लंडन डिझाईन बिनाले या प्रदर्शनाची मुहुर्तमेढ रोवली. आंतरराष्ट्रीय पातळीवर डिझाईनच्या माध्यमातून विविध प्रश्नांना उत्तरे शोधण्यासंबंधित एक व्यासपीठ तयार केले. या वर्षी आर्टीस्टिक डायरेक्टर एस. डेव्हलीन यांनी या प्रदर्शनाचे संकलन केले आहे.

यंदाचे प्रदर्शन

यंदाचे प्रदर्शन हे १० जून रोजी सुरू झाले आहे. ते येत्या २७ जून  पर्यंत सुरू राहणार आहे. हे प्रदर्शन ऑनलाईनरित्या सर्वांना पाहण्यासाठी उपलब्ध आहे. या वर्षीचे प्रदर्शन “रेझोनन्स अनुवाद” या संकल्पनेवर आधारित आहे. जगभरातून अशा कल्पना आणि प्रकल्पांची निवड करण्यात आली आहे की, ज्यांच्यामुळे मुलभूत बद्दल घडू शकतो आणि ज्यांचे अनुकरण केल्यामुळे विविध प्रश्नांना उत्तरे मिळू शकतात.

बंगळुरूची टीम

साधारणतः ५० देशांमधून सदर बिनालेसाठी पर्यावरणस्नेही कामे मागवण्यात आली होती. भारतभरातून पर्यावरणस्नेही कामांच्या विषयांअंतर्गत झालेल्या असाधारण मौलिक कामांची निवड करण्याची जबाबदारी बंगळुरूच्या आर्किटेक्ट निशा मेथ्यू-घोष यांच्या टीमने उचलली. “स्मॉल इज ब्युटीफुल” या तत्वावर आधारित शुद्ध पाणी, शुद्ध हवा, शुद्ध उर्जा आणि वने ह्या क्षेत्रांतील १५९ प्रकल्पांची निवड करण्यात आली. यामध्ये “शुद्ध पाणी” या सदरात गोदावरी नदीपात्र काँक्रीटीकरणमुक्त करून जिवंत जलस्रोताचे पुनर्जीवन या प्रकल्पाच्या समावेश करण्यात आला.

लढ्याला यश

गोदावरी नदीपात्रातील उर्वरित सिमेंट-काँक्रीटचे थर काढणे गरजेचे आहे. तसे झाल्यास नदीत पाणी उपलब्ध होऊ शकते. जिवंत जलस्त्रोत पुन्हा कार्यन्वित होतील. हे पाणी पुरातन कुंडात प्राप्त होऊन नदी पुनःप्रवाही होऊ शकते. या संकल्पनेला आणि त्यासाठी लागू केलेल्या कॉंक्रीट काढण्याच्या प्रकल्पाला दुजोरा मिळाला आहे. कॉक्रीटीकरणमुक्त गोदावरी नदीसाठी अविरतपणे ७ वर्षांपासून लढा देण्यात येत आहे. त्याला यश आल्याचे गोदावरी प्रेमी देवांग जानी आणि गोदावरी नदीपात्र परिसरातील भूजल पुनर्जीवन संशोधन सादरकर्ते डॉ. प्राजक्ता बस्ते यांनी दिली आहे.

प्रदर्शन पाहण्यासाठी

लंडन डिझाईन बिनाले हे प्रदर्शन आणि गोदावरीच्या लढ्याचे यश जाणून घेण्यासाठी खालील लिंकवर क्लिक करावे.

https://www.sustainabilityidealabs.org/innovation-stories/water.php

—

मोठे यश

नाशिककरांसाठी अत्यंत अभिमानास्पद बाब आहे की, गोदावरी नदी पुनर्जीवन प्रकल्प जगप्रसिद्ध लंडन डिझाईन बिनालेच्या प्रदर्शनीत समाविष्ट झाला. गोदावरी नदीतील ५ कुंडांचा भाग कॉंक्रीटीकरणमुक्त झाल्यामुळे त्यातून मुबलक प्रमाणत जिवंत जलस्रोत प्राप्त झाले आहेत. हे पुराव्यानिशी सिद्ध झाले आहे. सदर कार्याबाबत नदी परिसरातील जिवंत जलस्रोतसाठी संशोधन अहवाल डॉ. प्राजक्ता बस्ते यांनी दिला आहे. नदी पुनर्जीवन कार्याची दखल जागतिक स्तरावर घेतल्याने अशा प्रकारचे काम अन्य देशांमध्येही होऊ शकते.

– देवांग जानी, गोदावरी नदीप्रेमी