गणेशोत्सव विशेष
देशातील सुप्रसिद्ध गणेश मंदिर
केरळचे मधुर श्री मदननाथेश्वर सिद्धिविनायक
देशांतील सुप्रसिद्ध गणेश मंदिरं या विशेष लेख मालेत आज आपण केरळमधील सुप्रसिद्ध मधुर श्री मदननाथेश्वर-सिद्धिविनायक मंदिराची माहिती पाहणार आहोत. केरळच्या कासरगोड जिल्ह्यातील मधुर नावाच्या लहानशा गावात श्री गणेशाचे हे विख्यात मंदिर आहे.
कासारगोड शहरापासून आठ किलोमीटर अंतरावर मधुवाहिनी नदीच्या काठावरमधुर मंदिर आहे. या मंदिराचे मधुर अनंतेश्वर विनायक मंदिर हे नाव हे मंदिर गणपतीचे असल्याचे सुचवत असले तरी, प्रत्यक्षात हे मंदिर भगवान शिवाचे आहे.
इतिहास आणि स्थापत्यशास्त्र
हे मंदिर 10 व्या शतकात कुंबलाच्या मायपाडी शासकांनी बांधले होते आणि नंतर 15 व्या शतकात त्याला सध्याचे स्वरूप प्राप्त झाले. मंदिर अतिशय भव्य आहे. केवळ भाविकांनाच नाही तर हे मंदिर स्थापत्यकलेच्या जाणकारांना देखील आकर्षित करते. या मंदिराच्या रचनेत हिंदू आणि जैन स्थापत्य शैलींचे आकर्षक मिश्रण पहायला मिळते.
मंदिराला त्रिस्तरीय घुमट आहे, ज्याच्या वरच्या दोन मजल्यांवर तांब्याचे छत आहे आणि खालच्या मजल्यावर टाइलचे छत आहे. मंदिराच्या आवारातील कलात्मक कोरीवकाम केलेले लाकडी खांब आणि तुळई जुन्या काळातील कारागिरांच्या कलात्मक कौशल्याची महती कथन करतात. मंदिराच्या भिंती आणि छप्पर भारतीय पौराणिक कथांमधील प्रसंग-दृश्ये दर्शविणाऱ्या प्रतिमांनी सजवलेले आहेत. गर्भगृहासमोरील नमस्कार मंडप रामायणातील दृश्ये दर्शविणाऱ्या लाकडी कोरीव कामांनी सुशोभित केलेले आहे. मंदिराच्या आवारात खोल विहीर आहे. या विहिरीच्या पाण्यामध्ये अनेक उपचारात्मक गुणधर्म असल्याचे मानले जाते.
अनेक शासकांशी संबंध या मंदिराशी आला आहे, विशेषत: कुंबला शासक, जय सिंह ! टिपू सुलतानशी संबंधित एक प्रसंग सांगितला जातो. आपल्या विजयाच्या मोहिमेवर असताना, टिपू या मंदिराचा नाश करण्याच्या उद्देशाने या मंदिरात आला. पण तहान लागल्याने त्याने मंदिराच्या आतील विहिरीचे थोडे पाणी घेतले. असे म्हटले जाते की थोडा वेळ आराम केल्यानंतर टिपूने आपला विचार बदलला आणि त्याच्या खंजीराने केलेली खूण वगळता मंदिराला कोणतेही नुकसान केले नाही. टिपूच्या खंजीराची खूण आजही इथे दाखविली जाते.
सहा गणपती मंदिरांपैकी हे एक गणपती मंदिर!
प्राचीन तुलुनाडूच्या (तमिलनाडु) सहा गणपती मंदिरांपैकी हे एक गणपती मंदिर आहे , इतर पाच मंगळूर येथील शारावू महागणपती अनेगुड्डे ( कुंबशी ) येथील महागणपती, हत्तीआंगडी (कुंदापुरा) येथील सिद्दी विनायक , इडागुंजी येथील द्विभुजा गणपती आणि गोनापती, गणपती .
येथे होणाऱ्या विविध उत्सवांमध्ये भाविकांची गर्दी असते. सध्या मंदिराचे व्यवस्थापन सरकारकडे आहे.
भाविक सामान्यतः महागणपतीला “उदयस्तमन” स्वरूपात प्रार्थना करतात. “आप्पा”, मधुरचा प्रसिद्ध प्रसाद, अतिशय चविष्ट प्रकारे तयार केला जातो. दर्शन घेणारे भाविक तसेच कोणीही काउंटरवर याचा लाभ घेऊ शकतात. ज्या विशेष पूजा केल्या जातात त्यामध्ये “सहस्रप्पा” (हजार अप्पा) हे अतिशय प्रमुख आहे. यात हजारो अप्पांचा नैवेद्य असतो आणि मग भक्त हे सर्व घरी घेऊन जातात (आणि पूर्ण चवीने खातात).
मूडप्पा सेवा
मूडप्पा सेवा ही येथे आयोजित करण्यात येणारी एक विशेष पूजा विधी आहे . यामध्ये गणपतीची मोठी मूर्ती अप्पम (तांदूळ आणि तुपाच्या मिश्रणाने बनविलेल्या मोदका सारख्या पदार्थांनी संपूर्ण झाकली जाते. हा विधी उत्सव अधूनमधूनच आयोजित केला जातो. त्यानंतर सर्व अप्पम किंवा मुद्प्पा प्रसाद म्हणून वाटतात.
प्रमुख सण
येथे साजरा केला जाणारा प्रमुख सण म्हणजे गणेश चतुर्थी आणि वार्षिक उत्सव मधुर वेदी. मधुर वेदी हा पाच दिवसांचा कार्यक्रम असतो आणि चौथ्या दिवशी उत्सवमूर्ती (थिदंपू) मिरवणुकीत काढली जाते.
मधुर श्री मदननाथेश्वर-सिद्धिविनायक मंदिर हे कासारगोड शहरापासून ७ किमी (४.३ मैल) अंतरावर मोगरल नदीच्या काठावर असलेले लोकप्रिय शिव आणि गणपती मंदिर आहे, ज्याला स्थानिक पातळीवर मधुवाहिनी म्हणून ओळखले जाते . या मंदिराचे पुजारी शिवल्ली ब्राह्मण समाजाचे आहेत. काशी विश्वनाथ , धर्मसंस्था ,सुब्रह्मण्य , दुर्गा परमेश्वरी, वीरभद्र आणि गुलिका या मंदिराच्या उपदेवता आहेत. मुख्य गाभार्‍यात पार्वतीचीही उपस्थिती आहे .
मधुर खूप सुंदर जागा आहे
मधुर मंदिर हे मूळचे श्रीमदअनंतेश्वर (शिव) मंदिर होते आणि जसे की, स्थानिक तुळू मोगेर समुदायातील मदारू नावाच्या एका वृद्ध महिलेला शिवलिंगाची “उद्भव मूर्ती” (मानवाने बनवलेली मूर्ती) सापडली . सुरुवातीला , गर्भगृहाच्या दक्षिणेकडील भिंतीवर एका मुलाने खेळताना गणपतीचे चित्र काढले होते . दिवसेंदिवस तो मोठा आणि लठ्ठ होत गेला; त्यामुळे मुलगा गणपतीला “बोड्डाजा” किंवा “बोड्डा गणेश” म्हणत. मंदिराची वास्तू हत्तीच्या पाठीसारखी 3-स्तरांची गजप्रतिष्ठा प्रकारची आहे. रामायणातील दृश्ये दर्शविणारी सुंदर लाकडी कोरीवकाम देखील आढळते. विस्तीर्ण प्रशस्त गोपुरम भक्तांना आराम करण्यासाठी आणि गणपतीच्या उपस्थितीचा आनंद घेण्यासाठी चांगले वातावरण येथे आहे.राहण्याची आणि भोजनाची व्यवस्था मंदिर प्रशासनाकडून करण्यात आली आहे.
विजय गोळेसर मो. ९४२२७६५२२७
Ganeshotsav Famous Ganesh Temple Kerala Madhur Madanatheshwar Vijay Golesar
