इंडिया दर्पण ऑनलाईन डेस्क – संकष्टी चतुर्थी मंगळवारी आली की तिला अंगारक संकष्टी चतुर्थी असे म्हणतात. या वर्षातील पहिली अंगारकी चतुर्थी मंगळवार, १० जानेवारी रोजी आहे. गारक म्हणजे मंगळ. या दिवशीच्या चतुर्थीचे विशेष धार्मिक महात्म्य सांगितले आहे. अंगारक संकष्टीला श्री गणपती दर्शन व पूजा, अभिषेक, गणपती अथर्वशीर्ष पठण, सहस्त्रावर्तन पठण, संपूर्ण दिवस उपवास करण्यास विशेष महत्त्व सांगितले आहे.
चतुर्थीच्या सायंकाळी गणपती अभिषेक, पूजा, अथर्वशीर्ष पठण, मोदकांचा महानैवेद्य, महाप्रसाद, महाआरती झाल्यानंतर रात्री चंद्रोदया नंतर उपवास सोडतात. ज्या गणेश भक्तांना नियमित संकष्टी चतुर्थी करणे शक्य नसते, त्यांनी फक्त अंगारकी चतुर्थी केली तरी तेवढेच महात्म्य मिळते, असा शास्त्रार्थ आहे.
भारतीय संस्कृतीत म्हणजेच वैदिक हिंदू धर्मात श्री गणेश अर्थात गणपतीला विशेष महत्त्व आहे. चतुर्थी तिथी गणेश पूजनाला समर्पित असून आपल्या पंचांगानुसार, प्रत्येक महिन्याच्या दोन्ही चतुर्थी तिथीला गणपतीची पूजा केली जाते. या दिवशी विधिवत पूजा केल्याने गणपतीचा आशीर्वाद मिळतो. तसेच व्यक्तीची सर्व कामे सुरळीतपणे पूर्ण होतात. विधिवत पूजन आणि काही उपाय केल्याने गणपती प्रसन्न होत भक्तांचे सर्व संकट दूर करतो. त्यामुळे गणपतीला विघ्नहर्ता देखील म्हटले जाते.
हाती घेतलेले कार्य निर्विघ्नपणे पार पडावे, यासाठी बाप्पाला प्रार्थना केली जाते. तसेच गणपती बाप्पाची आपल्याला शाश्वत भक्ती लाभण्यासाठी गणपती उपासक प्रत्येक महिन्यात येणाऱ्या संकष्ट चतुर्थीला गणेशाचे व्रत करतात. या दिवशी विविध शहरांतील चंद्रोदय वेळ आणि व्रतपूजन जाणून घेणे आवश्यक आहे.
मोदक अर्पण करा
गणपतीला प्रथम पूजनीय देवाचा दर्जा आहे. कोणत्याही शुभ कार्याची सुरुवात ही गणेश पूजनाने होते. संकष्टी चतुर्थी व्रत श्रीगणेशाची कृपा मिळविण्यासाठी केला जातो. या दिवशी गणपतीची विधीपूर्वक पूजा केली जाते. संकष्टी चतुर्थीचे व्रत केल्यास भक्तांच्या सर्व मनोकामना पूर्ण होतात. या दिवशी मंदिरात जाऊन गणेशाची पूजा केली पाहिजे. गणपतीला मोदक अतिप्रिय असल्याने पूजेच्या वेळी गणेशाला मोदक अर्पण करावे, असे केल्याने भगवान गणपती लवकर प्रसन्न होऊन भक्तांवर कृपा करतात.
संकष्ट चतुर्थीचे महत्त्व
गणपती बाप्पाची शाश्वत भक्ती लाभण्यासाठी गणपती उपासक गणेश व्रते करतात. प्रत्येक मराठी महिन्यातील शुद्ध आणि वद्य पक्षात येणाऱ्या चतुर्थीला गणपती व्रत केले जाते. यातील वद्य पक्षात येणाऱ्या चतुर्थीला संकष्ट चतुर्थी व्रत करण्याची प्राचीन परंपरा सुरू आहे. सकाळी स्नानादी कार्ये उरकल्यानंतर एका चौरंगावर गणपतीची स्थापना करावी. गणपतीची षोडशोपचार पूजा करावी. गोडाचा नैवेद्य दाखावावा. दिवसभर उपास केल्यानंतर चंद्रोदय झाल्यावर चंद्राला व गणपतीला महानैवेद्य दाखवावा. त्यानंतरच भोजन करावे. विशेष म्हणजे चंद्रदर्शन हा या व्रतातील महत्त्वाचा भाग आहे. यात डिसेंबरमधील चतुर्थीला सर्वार्थ सिद्धिनामक विशेष योग जुळून येत आहे. या योगात केलेले पूजन शुभ मानले जाते. व्रत करणाऱ्यांच्या मनोकामना पूर्ण होऊ शकतात, असे म्हटले जाते. प्रत्येक संकष्टीला गणेशभक्त आपापल्या परिने आणि पद्धतीने गणपती बाप्पाला भजत-पूजत असतात. गणेश व्रतांमध्ये संकष्ट चतुर्थीचे व्रत सर्वश्रेष्ठ मानले जाते. संकष्टीच्या दिवशी आपण बाप्पाला जास्वंदाचे फुल आणि दुर्वांची जुडी अर्पण करतो.
पहिली अंगारकी चतुर्थी
पौष संकष्ट चतुर्थी ही मंगळवार, १० जानेवारी २०२३ रोजी आहे. भारतीय पंचांगानुसार, सूर्योदयाची तिथी मानण्याची परंपरा आहे. संकष्ट चतुर्थी व्रत प्रदोष काळी केले जाते. तसेच यामध्ये चंद्रोदय आणि चंद्रदर्शन महत्त्वाचे असल्यामुळे पौष महिन्यातील संकष्ट चतुर्थीचे व्रताचरण आणि पूजन मंगळवार, १० जानेवारी २०२३ रोजी करावे, असे सांगितले जाते.
अशी करा पुजा
महत्त्वाचे म्हणजे संकष्ट चतुर्थीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून स्नान करावे. दिवसभर उपवास करावा. गणपती बाप्पाची षोडशोपचार पूजा करावी. शुद्ध पाण्याने गणपतीच्या मूर्तीचा अभिषेक करावा. अभिषेक करते वेळी अथर्वशीर्ष पाठ असल्यास २१ वेळा आवर्तन करावे, अन्यथा ‘ॐ गं गणपतये नम:’ या मंत्राचा १०८ वेळा जप करावा. धूप, दीप, नेवैद्य अर्पण करून गणेशाचे नामस्मरण करावे. प्रसाद ग्रहण करून त्याचे वाटप करावे. त्यानंतर रात्री चंद्रोदयाची वेळ पाहावी आणि धूप, दीप लावून गणपती बाप्पाला नैवेद्य दाखवावा. चंद्रदर्शन घेऊन चंद्राला अर्घ्य द्यावे आणि गणपतीची आरती म्हणून जास्वंदाची फुले आणि दूर्वा वाहून उपवास सोडावा.
मीठाचा मोदक
काही कुटुंबांमध्ये अंगारक संकष्टीला महानैवेद्याच्या मोदकांमध्ये एक मोदक मिठाचा करण्याची पद्धत असते. प्रसाद घेताना हा मोदक आपल्या वाट्याला येणे, यास विशेष महत्त्व मानले गेले आहे
विविध शहरांतील चंद्रोदय वेळ अशी
मुंबई १०.११
ठाणे १०.९
पुणे १०.७
रत्नागिरी १०.११
कोल्हापूर १०
सातारा १०.७
नाशिक १०.५
अहमदनगर १०.२
पणजी १०.११
धुळे १०
जळगाव ८.६
वर्धा ९.५
वर्धा ९.४४
यवतमाळ ८.४७
बीड ८.५८
सांगली १०.६
सावंतवाडी १०.१०
सोलापूर ८.५९
नागपूर ८.४१
अमरावती ८.४७
अकोला ८.५१
औरंगाबाद ८.५९
भुसावळ ८.५६
परभणी ८.५४
नांदेड ८.१०
उस्मानाबाद ८.५८
भंडारा ८.०
First Angaraki Chaturthi 2023 Importance Puja
