मुकुंद बाविस्कर, इंडिया दर्पण वृतसेवा
अनेक फळे आपण फ्रिजमध्ये ठेवत असतो. मात्र, अशी काही फळी आहेत जी फ्रीजमध्ये बिल्कुल ठेवू नयेत. टरबूज हे आरोग्य आणि निरोगीपणा या दोन्ही दृष्टीने उन्हाळ्यात उपलब्ध असलेल्या सर्वोत्तम फळांपैकी एक मानले जाते. विविध पोषक तत्वांसह, हे पाणी समृद्ध फळ शरीराच्या पौष्टिक गरजा सहजतेने पूर्ण करू शकते आणि आपले निर्जलीकरणापासून संरक्षण करू शकते.
सर्वसाधारणपणे आता बाजारात अधिक संकरित टरबूज उपलब्ध आहेत जे आकाराने खूप मोठे आहेत, अशी फळे एकाच वेळी कापून पूर्ण शक्य नसते, त्यामुळे उरलेला भाग ताजे ठेवण्यासाठी फ्रिजमध्ये ठेवला जातो. पण फ्रिजमध्ये ठेवल्यानंतर टरबूज सेवन करणे हानिकारक ठरू शकते का?
आरोग्य तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, काही फळांचे स्वरूप असे असते की त्यांना फ्रिजमध्ये ठेवल्याने त्यांचे पोषणमूल्य तर कमी होतेच, पण काही फळांमध्ये विष बनण्याचा धोकाही असतो. टरबूजाच्या बाबतीतही असेच आहे. टरबूज फ्रीजमध्ये न ठेवण्याचा सल्लाही तज्ज्ञ देतात. याची काय कारणे असू शकतात, तसेच फ्रीजमध्ये ठेवल्याने काय नुकसान होते ते जाणून घेऊ या?
जर्नल ऑफ अॅग्रिकल्चरल अँड फूड केमिस्ट्रीमध्ये प्रकाशित केलेल्या अभ्यासात, संशोधकांना असे आढळून आले की, खोलीच्या तपमानावर ठेवलेले टरबूज रेफ्रिजरेटेडपेक्षा जास्त पोषक तत्वे देतात. फ्रीजमध्ये ठेवल्यास त्याची पौष्टिकता कमी होऊ शकते. फ्रिजमध्ये ठेवल्याने टरबूजातील अँटिऑक्सिडंट पातळी लक्षणीयरीत्या कमी होते, त्यामुळे या फळाची मुख्य गुणवत्ता कमी होते. तज्ज्ञांच्या मते, टरबूजचे जास्तीत जास्त फायदे मिळविण्यासाठी, ते नेहमी सामान्य तापमानात ठेवा.
यूएस अॅग्रिकल्चरल रिसर्च सर्व्हिसेसने केलेल्या अभ्यासात असे आढळून आले की, खोलीच्या तापमानात ठेवलेल्या टरबूजांमध्ये लाइकोपीनचे प्रमाण २० टक्के आणि बीटा-कॅरोटीनचे प्रमाण रेफ्रिजरेटरमध्ये ठेवलेल्या टरबूजांपेक्षा दुप्पट जास्त असते. रेफ्रिजरेशनमुळे टरबूजचा रंगही कमी होऊ शकतो जो लाइकोपीनची कमतरता दर्शवतो. रेफ्रिजरेशनमुळे टरबूजाचे पौष्टिक मूल्यही कमी होते.
अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की, काही फळे कापून फ्रिजमध्ये ठेवल्यास त्या फळांचे पौष्टिक मूल्य कमी होते आणि बॅक्टेरियाची वाढ होण्याची शक्यता असते. कापलेले टरबूज फ्रीजमध्ये ठेवू नका, त्यामुळे फळाची पौष्टिकताही कमी होऊ शकते. कापलेली फळे ठेवत असाल, तर ती चांगली झाकून वेगळी ठेवा. उघड्यावर ठेवल्याने अनेक प्रकारचे जीवाणू वाढू शकतात.
केळी, टरबूज आणि पीच यांसारखी फळे फ्रीजऐवजी खोलीच्या तपमानावर ठेवल्यास अधिक फायदेशीर ठरू शकते, असे यापूर्वीच्या अभ्यासातून दिसून आले आहे. शास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे की, टरबूज सामान्य तापमान असलेल्या ठिकाणी ठेवल्यास त्यातील लाइकोपीनचे प्रमाण नियंत्रित करता येते. लाइकोपीन हा एक घटक आहे जो खराब कोलेस्ट्रॉलची पातळी कमी करून चांगल्या कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण वाढवतो.
