आपत्ती व्यवस्थापनात करिअर करायचंय? जाणून घ्या शिक्षण व संधी…

विशेष प्रतिनिधी, पुणे

चक्रीवादळ, भूकंप, अतिवृष्टी, दुष्काळ अशा नैसर्गिक आपत्ती सातत्याने येत असतात. राष्ट्रीय आपत्ती व्यवस्थापन फोर्स (एनडीआरएफ) आणि संरक्षण दलांसह आपत्ती व्यवस्थापनाचे प्रशिक्षण घेतलेल्यांचे  पथक बाधितांसाठी धावते, मदतकार्य करते. यामुळे बाधितांना वेळेत मदत मिळते. जिवीतहानी कमी होण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली जाते. आपत्ती व्यवस्थापनात एक उदयोन्मुख फील्ड आहे, जिथे बहुमुखी करियरची शक्यता आहे.  मोठी गोष्ट म्हणजे त्यात मानवता आणि सेवेचा अपार आनंद आहे. जागतिक तपमान वाढ आणि हवामान बदलामुळे नैसर्गिक आपत्तीत वाढ होण्याचा इशारा वारंवार दिला जातो. त्यामुळे या क्षेत्रात करिअर करण्याला मोठा वाव आहे. आपत्ती व्यवस्थापनशास्त्रामधील शिक्षण आणि करिअर संधींविषयी आपण जाणून घेणार आहोत….

नोकरीच्या संधींमध्ये वाढ

आपत्ती व्यवस्थापनाचा योग्य अभ्यासक्रम असलेल्या तरुणांसाठी सरकारी आणि अशासकीय अशा दोन्ही क्षेत्रात नोकरीच्या अधिक चांगल्या संधी आहेत.  विशेषत: कॉर्पोरेट कंपन्या आणि औद्योगिक प्रतिष्ठानांमध्ये प्रशिक्षित लोकांची सर्वात जास्त गरज असल्याचे दिसून येत आहे जे त्यांच्या कार्यक्षमतेने जीव वाचवू शकतात.  याशिवाय स्वयंसेवी संस्थांमध्येही या पार्श्वभूमीतील लोकांची गरज दिसून येत आहे.  हा कोर्स केल्यावर वर्ल्ड बँक, युनायटेड नेशन्स ऑर्गनायझेशन, रेडक्रॉस या आंतरराष्ट्रीय संस्थांमध्येही नोकर्‍या मिळण्याची संधी आहे.  हा कोर्स करून आपत्ती व्यवस्थापन संस्थेत एक शिक्षक किंवा प्राध्यापक देखील होऊ शकतो.

अभ्यासक्रम आणि पात्रता

आपत्ती व्यवस्थापन ते पदव्युत्तर पदवी आणि आपत्ती व्यवस्थापनात पीजी डिप्लोमा यासारखे अभ्यासक्रम करता येतात.  पदव्युत्तर किंवा पदवीधर कोर्ससाठी किमान पात्रता बारावी आहे, तर पीजी कोर्ससाठी पदवी आवश्यक आहे.

प्रशिक्षण संस्था
– नॅशनल इन्स्टिट्यूट, आपत्ती व्यवस्थापन कार्यालय, दिल्ली www.nidm.gov.in
– इंदिरा गांधी राष्ट्रीय मुक्त विद्यापीठ, दिल्ली www.ignou.ac.in
– संपूरानंद संस्कृत विद्यापीठ, वाराणसी www.ssvv.ac.in
– दिल्ली कॉलेज ऑफ फायर सेफ्टी इंजि.  दिल्ली www.dcfse.com
– राष्ट्रीय अग्नि आपत्ती व पर्यावरण व्यवस्थापन संस्था, नागपूर www.nifedm.com
– दिल्ली फायर इंजिनीअरिंग, दिल्ली www.dife.in

एसडीआरएफमध्ये प्रवेश

चक्रीवादळाच्या वादळाने बाधित राज्यांच्या किनारपट्टी भागात एनडीआरएफचे पथक पुढे सरसावत आहेत.  जेव्हा जेव्हा देशात नैसर्गिक आपत्ती येते तेव्हा हे पोलिस, स्थानिक पोलिस आणि राज्य आपत्ती प्रतिसाद दलाच्या (एसडीआरएफ) सैनिकांसह, लोकांचे प्राण वाचविण्यास अग्रणी असतात.  सशस्त्र दलातून आलेले हे सैनिक कोणत्याही प्रकारच्या आपत्तीला सामोरे जाण्याचे पूर्ण प्रशिक्षण घेत आहेत.

अशा आहेत संधी

देशात जवळपास 12 एनडीआरएफ बटालियन आहेत आणि अशा प्रकारच्या आपत्तीला सामोरे जाण्यासाठी देशातील विविध ठिकाणी नेहमीच तैनात असतात.  एनडीआरएफमध्ये सामान्य नागरिकांची थेट भरती नाही. या सैन्यात सैनिक सात वर्षांसाठी प्रतिनियुक्ती तत्त्वावर देशाच्या निमलष्करी दलाकडून येतात. तरूणांनी निमलष्करी दलांमध्ये सामील होऊन आणि एनडीआरएफ-एसडीआरएफचा भाग बनून येथे देश आणि समाजाची सेवा करण्याची संधी मिळू शकते.