आरोग्य कर्मचाऱ्यांना दिली लस; संशोधनातून समोर आले हे निष्कर्ष

नवी दिल्ली – कोरोनाच्या लशी बाजारात उपलब्ध झाल्यानंतर कोणती लस प्रभावी, तिचे परिणाम, दुष्परिणाम यावर बरीच चर्चा झाली. वेगवेगळ्या संशोधनातून वेगवेगळे निष्कर्ष आणि प्रतिक्रियाही व्यक्त झाल्या. कोणत्याही लशीचे दोन्ही डोस घ्या. ते कमी-अधिक प्रमाणात मानवी जीवन तारू शकण्यास त्या उपयुक्तच आहे हे वेळोवळी सिद्ध झाले आहे.

दिल्ली सरकारच्या मौलाना आझाद वैद्यकीय महाविद्यालयाच्या डॉक्टरांनी संशोधन करून त्याचे निष्कर्ष प्रसिद्ध केले आहेत. त्यानुसार कोवॅक्सिनपेक्षा कोविशिल्ड लशीने अधिक अँटिबॉडी तयार झाल्याचे दिसून आले आहे. कोरोना लशीचे दोन्ही डोस घेतल्यानंतर नऊपैकी एक आरोग्य कर्मचार्याला कोरोनाची बाधा झाली. तर लशीचा एक डोस घेतलेल्या पाचपैकी एका आरोग्य कर्मचार्याला कोरोनाचा संसर्ग झाल्याचे आढळले आहे.

लोकनायक आणि जी. बी. पत रुग्णालयातील डॉक्टर, परिचारिका आणि पॅरामेडिकल स्टाफवर करण्यात आलेले संशोधन मेडरिक्सिव्ह मेडिकल नियतकालिकात प्रकाशित करण्यात आले आहे. संसर्ग झालेल्या आरोग्य कर्मचार्यांपैकी पाच टक्के कर्मचार्यांना रुग्णालयात दाखल करावे लागले. सामुदायिक वैद्यकीय विभागाच्या या संशोधनात ३२६ आरोग्य कर्मचार्यांनी सहभाग घेतला होता. त्यांचे सरासरी वय २९.१ वर्ष होते. त्यामध्ये २१२ म्हणजेच ६५ टक्के पुरुष होते.

संशोधनात सहभागी २०० म्हणजेच ९०.९ टक्के आरोग्य कर्मचार्यांनी लशीचे दोन्ही डोस घेतले होते. ४१ कर्मचार्यांनी एकच डोस घेतला होता. त्यानंतर ते संक्रमित झाले होते. ३२६ पैकी १६८ (५१.५ टक्के) कर्मचार्यांनी कोवॅक्सिन लस घेतली होती. तर १५८ (४८.५ टक्के) कर्मचार्यांनी कोविशिल्ड लस घेतली होती. सहा जूनपर्यंत चाललेल्या या संशोधनात लस घेतलेल्या कर्मचार्यांशी चर्चा आणि अँटिबॉडीची तपासणी करण्यात आली. त्यामध्ये असे निदर्शनास आले की ३६ आरोग्य कर्मचार्यांनी लस घेऊनही त्यांना कोरोनाची बाधा झाली.

म्हणजेच ११ टक्के कर्मचार्यांमध्ये ब्रेक थ्रो इन्फेक्शन (लस घेतल्यानंतरचा संसर्ग) आढळला. ज्या आरोग्य कर्मचार्यांनी पहिला डोस घेतला होता, त्यांना १४ दिवसांच्या आतच कोरोनाची बाधा झाली. त्यातल्या त्यात समाधानाची गोष्ट म्हणजे ते घरीच उपाचार घेऊन बरे झाले. लस घेऊनही संसर्ग झालेल्या ९४.४ टक्के आरोग्य कर्मचार्यांना सौम्य बाधा झाली होती. त्यांना ऑक्सिजन लावण्याची गरज पडली नाही.

ज्या आरोग्य कर्मचार्यांना लस घेण्यापूर्वी कोरोनाची बाधा झाली होती. त्यांना लस घेतल्यानंतरही कोरोनाची बाधा झाली, परंतु लस घेतल्यानंतर त्यांच्यावर साडेचार पटीने कमी परिणाम दिसून आला. त्यावरून एका व्यक्तीला कोरोनाचा संसर्ग एकापेक्षा अधिक वेळा होऊ शकतो, हे सिद्ध झाले आहे. डॉ. प्रज्ञा शर्मा, डॉ. सुरुची मिश्रा, डॉ. सौरभ बासू, डॉ. नेहा तंवर, आणि डॉ. राजेश कुमार यांनी मिळून हे संशोधन केले आहे.

दुसऱ्या लाटेदरम्यान संशोधन

डॉक्टरांच्या माहितीनुसार, १६ जानेवारीपासून देशात कोरोना लसीकरण कार्यक्रम सुरू झाला होता. मार्चपर्यंत जवळपास ८० टक्के आरोग्य कर्मचार्यांनी कमीत कमी एक डोस घेतला होता. त्यादरम्यान देशात कोरोनाची दुसरी लाट आलेली होती. हे संशोधन याचदरम्यान सुरू करण्यात आले होते. लस घेतलेल्या अनेक कर्मचार्यांना कोरोनाची बाधा झाल्याचे संशोधनादरम्यान आढळून आले.

यांच्यावर झाले संशोधन
२५९ डॉक्टर व इंटर्न (७९.४ टक्के), ५२ (१५.९ टक्के) फ्रंटलाइन वर्कर, १२ (४.६ टक्के) प्रयोगशाळा तंत्रज्ञ, ३ (०.९ टक्के) परिचारिका, २१२ (६५ टक्के) पुरुष, ११४ (३५ टक्के) महिला कर्मचार्यांची तपासणी करण्यात आली. ५० (१५.३ टक्के) आरोग्य कर्मचार्यांना लस घेण्यापूर्वीच कोरोनाची बाधा झाली होती. तीन कर्मचार्यांना लस घेतल्यानंतर संसर्ग होऊन त्यांना रुग्णालयात दाखल करावे लागले होते.

निष्कर्ष
लशीचा एकच नव्हे, तर दोन्ही डोस घेतल्यानंतर सुरक्षेची शक्यता वाढणार आहे. लशीचे दोन्ही डोस घेतल्यानंतर संसर्ग होण्याची शक्यता असली तरी गंभीर बाधा नाही. आधी झालेला संसर्ग आणि पुन्हा लस घेतल्यानंतर तयार झालेल्या अंटिबॉडी बर्याच प्रमाणात वाचवू शकतात. लशीचे दोन्ही डोस घेतल्यानंतर होणारा संसर्ग सौम्य स्वरूपात असतो.

कोविशिल्ड विरुद्ध कोवॅक्सिन
कोविशिल्डचे दोन्ही डोस घेतल्यानंतर १५८ पैकी १३ लोकांना कोरोनाची बाधा झाली. तर कोवॅक्सिन घेणार्या १६८ पैकी २३ लोकांना बाधा झाली. या दोन्ही लशींचा ब्रेक थ्रो इंफेक्शन प्रत्येकी ८.२ आणि १३.७ टक्के आढळले. लशीचे दोन्ही डोस घेतल्यानंतर ३५ वर्षांहून कमी वयाचे पुरुष डॉक्टर बाधित झाले. त्यापैकी बहुतांश बाधित चेहर्यावर मास्क लावण्यासह शारिरीक अंतर राखण्याचे नियम पाळत होते.