विशेष प्रतिनिधी, नवी दिल्ली
कोविड महामारीची दुसरी लाट इतकी वेगवान आणि तीव्र असेल याची कल्पना सरकार तसेच वैद्यकीय क्षेत्रातील तज्ज्ञांनी केली नव्हती. जर अशा प्रकारच्या वेगाने होणाऱ्या संसर्गाची पूर्वसूचना आधीच दिली गेली असती तर वैद्यकीय विभाग आणि सरकारी यंत्रणेला याचा सहज सामना करता आला असता आणि काही प्रमाणात जीवितहानी देखील रोखली गेली असती. आता आगामी कोरोनाची तिसरी लाट ही दुसऱ्या लाटेपेक्षा अधिक घातक असल्याचा अंदाज वैद्यकीय क्षेत्रातील तज्ज्ञांकडून व्यक्त होत आहे.
सर्व देशभरात कोरोनामुळे आरोग्य यंत्रणा विस्कळीत होण्याचे हृदयस्पर्शी दृश्ये इंटरनेट मीडिया आणि टीव्ही वाहिन्यांवरून दिसून येत आहेत, तसेच जर दुसर्‍या लाटाचा प्रसार माहित झाला असता तर शेकडो लोकांचे प्राण वाचू शकले असते. आज, संकट केवळ ऑक्सिजनच्या अभावाचे नाही, तर जीव वाचवणारी अनेक औषधे आणि रुग्णालयाच्या बेडचेही आहे.
नेमके काय घडले ते पाहू या…
अनेक बाबींची कमतरता
काही औषधांची कमतरता उद्भवली आहे कारण कोरोना संसर्गाचा परिणाम कमी झाला तेव्हा त्यांचे उत्पादन कमी केले गेले. आता परिस्थिती अशी आहे की, या औषधांचे काळेबाजारा सुरू केले आहे. या व्यतिरिक्त, लोकांची गरज नसतानाही ते खरेदी करतात आणि ठेवतात. यावेळी ऑक्सिजनची कमतरता देखील आहे आणि कारण असे आहे की नियोजन करूनही नवीन ऑक्सिजन कंपन्या वेळेवर सुरू करता आल्या नाहीत. आत्ता ऑक्सिजन एका ठिकाणाहून दुसर्‍या ठिकाणी नेण्यासाठी कंटेनर परदेशातून आणले जात आहेत. त्याचबरोबर आवश्यकतेमुळे काही लोक ऑक्सिजन सिलेंडर्स घरी ठेवत आहेत. ही गोष्ट असे दर्शविते की लोक वैद्यकीय प्रणालीवर विश्वास ठेवण्यास सक्षम नाहीत.
कमकुवत आरोग्य सुविधा
आपल्या देशातील आरोग्याची पायाभूत सुविधा आधीच कमकुवत आहे. अनेक रूग्णालयातही रूग्णांशी पक्षपात होत असतात आणि काही डॉक्टर रूग्णांच्या स्थितीबद्दल विचार करत नसतात. बर्‍याच वेळा डॉक्टरांना या प्रश्नांची उत्तरे द्यायला वेळ नसतो. त्यामुळे लोकांच्या अनेक तक्रारी असून सर्वसामान्य लोक शासकीय रूग्णालयांवर विश्वास ठेवत नाहीत कारण तेथे वैद्यकीय व्यवस्था सुधारण्याचे अपेक्षित प्रयत्न झाले नाहीत. तसेच शासकीय रुग्णालयांची अवस्था इतकी बिकट आहे की उच्च मध्यमवर्गीय लोकांना तेथे जाण्याची इच्छा नाही. दुसरीकडे, खासगी रुग्णालये आपल्या फायद्यासाठी प्रसिद्ध आहेत. तेथे विशिष्ट रक्कम जमा होईपर्यंत, रुग्णाची उपचार सुरू होत नाही, कितीही गंभीर स्थितीत रूग्ण असला तरी दुर्लक्ष होते. अनावश्यक चाचणी, उपचारांना उशीर करणे किंवा चुकीची औषधे देणे किंवा प्रचंड रक्कमेची बिले देण्याची तक्रारीही भारतात सर्वत्र असून कधीकधी या तक्रारी योग्य असतात.
मृत्यूचे प्रमाण कमी
आंतरराष्ट्रीय माध्यमाचा एक विभाग भारत सरकारवर शाब्दीक हल्ले करत आहे. मात्र ते याकडे दुर्लक्ष करीत आहेत की १३० कोटी लोकसंख्या असलेल्या भारतामध्ये मृत्यूचा दर युरोप आणि अमेरिकेपेक्षा खूपच कमी आहे. या उलट विकसनशील देशांमध्ये कोरोनाचे रुग्ण कशा प्रकारे मरण पावले, याच कारणास्तव भारतातही लोक मरत आहे, परंतु परदेशी माध्यम भारताच्या बाबतीत वेगवेगळे निकष अवलंबत आहेत. अमेरिका आणि युरोपमध्ये दररोज हजारो कोरोनाचे रुग्ण मरत असताना परदेशी मीडिया त्यांच्या रुग्णालयांची दुर्दशा आणि सरकारी यंत्रणेच्या अपयशावर प्रश्न विचारण्याचे टाळत होते. त्यांची दुटप्पी वृत्ती ही बाब उघड झाली आहे. एके काळी आरोग्याची पायाभूत सुविधा अमेरिका आणि युरोपमध्येही अपुरी पडत होती आणि तेथेही अनागोंदी होती.
तसेच विकसित देश आणि भारत यांच्यातही फरक आहे की भारतातील रूग्णांना आयसीयू पर्यंतचे व्हिडिओ तयार करता येतात. या कारणास्तव, भारतातील रुग्णालये आणि कोरोना रूग्णांच्या करुणादायक कथा सर्वत्र दिसतात, परदेशात मात्र असे करता येऊ शकत नाहीत. यामुळे भारतात वैद्यकीय क्षेत्रावरील लोकांचा विश्वास कमी होतो.
अंदाज कोणालाच आला नाही ?
सर्वांनी हे कबूल केलेच पाहिजे की कोरोनाची दुसरी लाट इतकी व्यापक होईल की भारतात कोणासही अंदाज नव्हता. या दुसर्‍या लाटेचा सामना करण्यासाठी कोणतीही विशेष तयारी केली गेली नव्हती. जर कोविड साथीवर भारताला मात्र करायची असेल तर लसीकरण मोहीम अधिक तीव्र करावी लागेल. दुर्दैवाने, लसीकरणावर देखील देशात राजकारण होत आहे.
काही काळापूर्वी, जेव्हा कॉंग्रेसचे राज्य असलेली राज्ये, विशेषत: पंजाब आणि छत्तीसगड राज्ये लस घेण्यास नकार देत होती. इतर काही राज्यांमध्ये लसीकरणासाठी कोणताही उत्साह दिसत नव्हता, तसेच लस खराब होऊ नये म्हणून काळजी घेतली जात नव्हती. कमीतकमी आता त्यांना चेतावणी दिली पाहिजे, कारण ही साथीचा रोग बराच काळ टिकू शकेल. पुढील दोन-तीन महिन्यांत देशातील निम्म्या लोकसंख्येची लसीकरण निश्चित होईल, हे सरकारने निश्चित केले पाहिजे. परंतु हे तेव्हाच होईल जेव्हा लसीची उपलब्धता वाढवून युद्धपातळीवर लसीकरण केले जाईल.
तिसरी लाट दुसर्‍यापेक्षा प्राणघातक ठरणार
भारतातील कोरोना संसर्गाची तिसरी लाट दुसर्‍यापेक्षा अधिक प्राणघातक असू शकते अशी भीती असल्याने समाजात डॉक्टर व वैद्यकीय यंत्रणेवर विश्वास ठेवणे अत्यावश्यक आहे. तथापि, असे होताना दिसत नाही. सरकारी यंत्रणा आणि वैद्यकीय क्षेत्रातील लोकच आम्हाला त्रासातून मुक्त करतील आणि तिसऱ्या लाटेची स्पर्धा करतील. त्यामुळे संकटाच्या काळात डॉक्टर आणि आरोग्य कर्मचार्‍यांचे मनोबल वाढविण्याचे प्रयत्न करावेत, मात्र अयोग्य गोष्ट होत असेल, तरच आवाज उठवावा, विनाकारण काहीही केले जाऊ नये. अर्थात, रुग्णालयातील बेड, ऑक्सिजन पुरवठा, औषधे यांची उपलब्धता वाढविणे आणि आरोग्य कर्मचाऱ्यांची संख्या वाढविणे देखील आवश्यक आहे. मात्र जर हे केले नाही तर परिस्थिती हाताबाहेर जाऊ शकते, असे अनेक तज्ज्ञांचे मत आहे.
