इंडिया दर्पण विशेष – वलयांकित – नव्या भूमिकेच्या शोधात एम के स्टॅलिन

नव्या भूमिकेच्या शोधात एम के स्टॅलिन

तामिळनाडूत सत्तांतर घडविल्यानंतर स्टॅलिन यांनी मुख्यमंत्रीपदाची शपथ घेतली आहे. त्यांच्या आजवरच्या कारकीर्दीवर टाकलेला हा दृष्टीक्षेप…

अपेक्षेप्रमाणे तमिळनाडूत सत्तांतर झाले. जयललिता यांच्या पश्चात निवडणुकीला सामोरे जात असलेल्या अण्णा द्रमुकला निवडणुकीत पराभव स्वीकारावा लागला. तिथे द्रविड मुन्नेत्र कळघमच्या स्टॅलीन यांनी मुख्यमंत्री पदाची सूत्रे हाती घेतली आहेत. अडूसष्ट वर्षांचे मुथुवेल करुणानिधि स्टालिन हे तमिळनाडचे माजी मुख्यमंत्री एम. करुणानिधी यांचे पुत्र. द्रविड मुन्नेत्र कझगमची सर्व सूत्रे करुणानिधी यांच्याच कुटुंबाच्या हातात आहेत. त्यांच्या तिस-या पत्नीची मुलगी कणीमोझी राज्यसभेत खासदार आहे. दुसरी पत्नी दयालुअम्मा ह्यांचा मोठा मुलगा अलगिरी केंद्रात मनमोहनसिंग मंत्रीमंडळात होता.

स्टॅलीन हा करुणानिधी आणि दयालुअम्मा यांचा दुसरा मुलगा. तिसरा राजकारणात नाही. थामीजरासु हे एक चित्रपट निर्माते आहेत. करुणानिधी यांचे भाचे मुरसोळी मारन हे वाजपेयी सरकारमध्ये केंद्रीय मंत्री होते. त्यांचा मुलगा दयनिधी मारन मनमोहनसिंह मंत्रिमंडळात मंत्री होता आणि त्याच्यावर भ्रष्टाचाराचे गंभीर आरोप झाले होते. एखाद्या वृध्द माणसाचे होते त्याप्रमाणे करुणानिधी परिवारातही वारसदारासाठी जोरदार संघर्ष झाला आणि स्वतः करुणानिधींनी आपला उत्तराधिकारी म्हणून स्टॅलीनच्या नावाची घोषणा केली.

करुणानिधींनी आपल्या ह्या मुलाचे नाव रशियाच्या जोसेफ स्टॅलीनच्या नावावरून ठेवले होते. तो स्टॅलीन क्रूरकर्मा हुकुमशहा म्हणून लोकांना परिचित आहे. पण रशियाला दुसरे महायुद्ध जिंकून देणारा एक पोलादी ताकदीचा नेता म्हणूनदेखील त्याचे नाव लोकांना माहिती आहे. ह्या स्टॅलीनचा जन्म झाला त्या आठवड्यातच त्या स्टॅलीनचे निधन झाले होते आणि  त्या हिटमध्ये करुणानिधींनी आपल्या मुलाला स्टॅलीनचे नाव दिले.

चेन्नईचे न्यू कॉलेज आणि मद्रास विद्यापीठातून बी.ए.ची पदवी घेतलेल्या स्टॅलीन यांचा राजकारणात प्रवेश होणार हे जवळपास नक्की होते. स्टॅलीन यांचा राजकारणातला प्रवास ब-याच लहानपणापासूनच सुरु झाला. १९६७ च्या निवडणुकांमध्ये वयाच्या चौदाव्या वर्षी त्यांनी आपल्या वडिलांच्या पक्षाच्या प्रचाराची  घुर सांभाळली होती. तेंव्हापासूनच राजकारण हे त्यांचे क्षेत्र राहणार हे जवळपास नक्की झालेले होते. त्याप्रमाणे झालेदेखील. पुढे आणीबाणीच्या काळात मिसाखाली त्यांना तुरुंगात रहावे लागले आणि त्यानंतर त्यांच्या पूर्णवेळ राजकीय कारकिर्दीची सुरुवातच झाली होती.

१९८९ च्या निवडणुकांमध्ये ते तमिळनाडू विधानसभेवर निवडून आले. आणि त्यानंतर सलग चार वेळा त्यांची विधानसभेवर निवड झाली. १९९६ साली चेन्नईच्या महापौर पदासाठी थेट सर्वसाधारण मतदारांमधून झालेल्या थेट निवडणुकीत ते पहिले थेट निवडून आलेले महापौर झाले. २००१च्या निवडणुकांमध्ये ते चेन्नईच्या महापौरपदावर पुन्हा निवडून आले. त्याचवेळी ते विधानसभेचे सदस्यही होतेच. तमिळनाडूचे राजकारण म्हणजे करुणानिधी आणि जयललिता यांच्यातली राजकीय रस्सीखेचच. त्यात कधी करुणानिधी वरचढ ठरायचे  तर कधी जयललितांचे पारडे जड व्हायचे.

२००२ मध्ये जयललितांनी नगरपालिकांच्या कायद्यात बदल करून कोणालाही एकाच वेळी दोन पदांवर निवडून यायला बंदी घातली. यामागचा उद्देश स्पष्ट होता. त्यांना स्टॅलीनचे महापौरपद संपवायचे होते. कायद्यातल्या त्या बदलामुळे त्यांना महापौरपद सोडावे लागले. विषय न्यायालयात गेला पण सर्वोच्च न्यायालयात कायद्यातला बदल वैध ठरला आणि स्टॅलीन यांची महापौरपदाची राजवट संपली.

जून २००१ मध्ये मध्यरात्री करुणानिधींना  झालेली अटक खूपच गाजली होती. त्यावेळी त्याच्याबरोबरच स्टॅलीन, मुरसोली मारन आणि इतरांनाही अटक झाली होती. त्यानंतरच्या काळात करुणानिधींचे राजकीय उत्तराधिकारी म्हणून स्टॅलीन राज्याच्या राजकारणात वावरले आहेत. त्यांच्या त्या वाटचालीत त्यांचे मोठे भाऊ अलगिरी तसेच दयानिधी मारन यांच्यासारख्या पक्षातल्या इतर नेत्यांशी त्यांचे संघर्ष झालेले आहेत. अलगिरी हे मुळातच फारसे प्रभावी राजकीय नेते नाहीत. सावत्र बहीण कणीमोझी राज्यसभेपुरती उपयुक्त ठरते आहे.

ह्यावेळच्या निवडणुकीचे वैशिष्ट्य म्हणजे करुणानिधी आणि जयललिता ह्या दोन्ही दिग्गज नेत्यांची राजकीय रंगभूमीवरुन झालेली एक्झिट. ह्यावेळी स्टॅलीन यांच्यासमोर आव्हान उभे करण्यात अण्णाद्रमुकचे दुभंगलेले नेतृत्व कमी पडणार होतेच. ह्या राजकीय पोकळीत आपले घोडे दामटण्याचा प्रयत्न थलैवा रजनीकांत आणि कमलहसन यांनी करुन बघितला. त्यात थलैवाने अंदाज घेत आपले शस्त्र लढाईपूर्वीच म्यान केले आणि कमलहसन यांचा निवडणुकीत धुव्वा उडाला.

देशाच्या इतर भागाप्रमाणेच तमिळनाडूतदेखील नव्या तरून मतदारांचे प्राबल्य वाढलेले आहे. पहिल्यांदाच मतदान करणा-या मतदारांची संख्या जवळपास साठ लाखांपेक्षा जास्त आहे. त्यामुळे तरुणांना आकर्षित करण्यात स्टॅलीन यशस्वी ठरले आहेत. त्यासाठी गेली दोनअडीच वर्षे वेगवेगळे  फंडे स्टॅलीन यांनी वापरले आहेत. त्याचाच भाग म्हणून त्यांनी आपला पोशाख बदलला आहे. पँटमध्ये खोचलेला डिझाइनर शर्ट , बाईक यासारख्या गोष्टीचा वापर करून तरूण मतदारांशी आपले नाते जोडण्याचा प्रयत्नही केला . हे आजच्या इमेज मेकिंगच्या राजकारणाच्या काळाला घरूनच आहे असे म्हणावे लागेल. आता निवडणूक जिंकून आपल्या हाती सत्तेची धुरा घेणाऱ्या स्टॅलीन यांची पुढची वाटचाल फारशी सोपी नाही. ते याला कसे सामोरे जातात हे पुढच्या काळात स्पष्ट होईलच.

दक्षिणेतले राजकारण मोठे रंगतदार असते. तिथल्या राजकारणात सिनेमातले नटनट्या आणि राजकारणातले नेते आपल्या आदाका-यांनी नवेनवे कारनामे करतात आणि आपापल्या कुवतीनुसार नवेनवे फंडे सादर करीत असतात. गेल्या आठवड्यात बासष्ट वर्षाच्या मुथुवेल करुणानिधी स्टॅलीन यांनी रस्त्यावर मोटरबाईक चालवून लोकांचे लक्ष वेधून घेण्याचा प्रयत्न केला.

‘ह्या वयात’ स्टॅलीन कॉलेजमधल्या एखाद्या हिरोसारखे आपल्या मोटरबाईकवरून रस्त्यात फिरले. त्यांची ही बाईक यात्रा सगळ्या तमिळनाडूत जाणार आहे. पुढच्या काही दिवसांमध्ये ह्या बाईक यात्रेच्या आधारावर तिथले सारे राजकारण घुसळून काढण्याचा त्यांचा इरादा आहे. तमिळनाडच्या राजकारणात जवळपास हरवल्यासारख्या झालेल्या करुणानिधींच्या द्रविड मुन्नेत्र कझगमला ह्या बाईकयात्रेची संजीवनी किती उपयोगी पडते ते पुढच्या काळात दिसेलच. ह्या यात्रेच्या सहाय्याने त्यांनी जसे अण्णाद्रमुकच्या जयललितांना आपले अस्तित्व दाखवायचा प्रयत्न केला आहे तसाच किंबहुना त्यापेक्षाही जास्त म्हणजे आपल्या पक्षातल्या सत्तास्पर्धेत आपले घोडे इतरांच्या पुढे काढायचा प्रयत्न केलेला आहे.