नवी दिल्ली (इंडिया दर्पण वृत्तसेवा) – ब्रिटनचे पंतप्रधान बोरिस जॉन्सन सध्या भारत दौऱ्यावर आले आहेत हा दौरा अनेक अर्थाने महत्त्वाचा आहे. एकीकडे रशिया – युक्रेन युद्ध सुरु आहे. त्यामुळे ब्रिटन – भारत संरक्षण क्षेत्रावर अधिक लक्ष देण्यात येणार आहे. ब्रिटन आणि भारत दोन्ही देशांनी संयुक्तपणे संशोधन, विकास आणि संरक्षण उपकरणांचे उत्पादन करण्याचे मान्य केले आहे. तज्ज्ञ हा करार अत्यंत महत्त्वाचा मानत आहेत, कारण आतापर्यंत भारत रशियासह संयुक्त रशियामधून संरक्षण तंत्रज्ञान तयार करतो. ब्रिटनसोबत अशा करारामुळे भविष्यात रशियानंतर ब्रिटन भारताचा दुसरा सर्वात मोठा मित्र देश बनू शकतो.
भारताचे अनेक देशांशी संरक्षण करार आहेत. त्याअंतर्गत संरक्षण खरेदीही केली जाते. पण रशिया हा एकमेव देश आहे ज्याच्याकडून संरक्षण सामग्रीचे उत्पादनही केले जाते. यापैकी ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र आणि इंडो रशियन रायफल लिमिटेड हे प्रमुख उपक्रम आहेत. ब्रिटनसोबतचा करार पुढे गेल्यास भविष्यात असे उपक्रम भारत आणि ब्रिटनही उभारू शकतील. दोन्ही देशांनी जारी केलेल्या संयुक्त निवेदनानुसार, ब्रिटनची संरक्षण विज्ञान आणि तंत्रज्ञान प्रयोगशाळा आणि भारताची डीआरडीओ संरक्षण तंत्रज्ञानाच्या विकासासाठी आणि उदयोन्मुख लष्करी तंत्रज्ञान विकसित करण्यासाठी संयुक्तपणे संशोधन करतील. दोन्ही देश संयुक्तपणे त्यांचे उत्पादनही करतील, जे दोन्ही देशांच्या सशस्त्र दलांच्या गरजा पूर्ण करतील. इलेक्ट्रिक प्रोपल्शनवर जॉइंट वर्किंग ग्रुप तयार करण्याबाबतही बोलले गेले आहे. नौदलाची जहाजे आणि पाणबुड्या बांधण्यासाठी हे तंत्रज्ञान अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
एकूणच धोरणात्मक भागीदारीसाठी उदयोन्मुख तंत्रज्ञान विकसित करण्यासोबतच, दोन्ही देश प्रगत लढाऊ विमाने, जेट इंजिन प्रगत कोर तंत्रज्ञान, संरक्षण मंच, भाग आणि इतर घटक विकसित करण्यासाठी काम करतील. ब्रिटनचे तंत्रज्ञान आणि गुंतवणुकीतून या संरक्षण वस्तूंची निर्मिती देशात केली तर भारताच्या गरजा पूर्ण होतील आणि इतर देशांनाही निर्यात करता येईल. त्याचबरोबरच, ब्रिटनच्या पंतप्रधानांनी भारतासाठी संरक्षण सामग्रीसाठी खुल्या सामान्य निर्यात परवान्याचीही घोषणा केली आहे. यामुळे भारताला तंत्रज्ञानाशी जोडण्याची संधी मिळणार असून ब्रिटनच्या विमाने आणि जहाजांच्या बांधकामाच्या कार्यक्रमातही भारताला सहभागी होता येणार आहे.
संरक्षण तज्ज्ञ लेफ्टनंट जनरल राजेंद्र सिंग यांच्या मते, भारत-ब्रिटनची ही भागीदारी दोघांसाठी महत्त्वाची आहे. युरोपियन युनियनमधून बाहेर पडल्यानंतर ब्रिटन नवीन बाजारपेठांचा शोध घेत असताना भारत संरक्षण क्षेत्रात स्वावलंबी होण्याचा प्रयत्न करत आहे. तसेच मेक इन इंडियामध्ये ब्रिटनची भागीदारी महत्त्वाची ठरू शकते. ब्रिटन हा जगातील उच्च संरक्षण तंत्रज्ञान असलेल्या देशांपैकी एक आहे.
