मुकुंद बाविस्कर, इंडिया दर्पण वृत्तसेवा
तुम्ही जर बँक किंवा पोस्टात व्यवहार करण्यासाठी जात असाल तर तुमच्यासाठी अतिशय महत्त्वाचे वृत्त आहे. कारण, बँक आणि पोस्टाचे काही नियम बदलले आहेत. ते तुम्हाला माहित असणे आवश्यक आहे. खासकरुन आर्थिक व्यवहारासाठी आता एक बाब सक्तीची झाली आहे. केंद्र सरकारने बँकेतून पैशांच्या व्यवहाराशी संबंधित नियमांमध्ये मोठा बदल केला आहे. याअंतर्गत आता बँक किंवा पोस्ट ऑफिसमधून विहित मर्यादेपेक्षा जास्त पैसे काढण्यासाठी पॅन आणि आधार कार्डची माहिती देणे बंधनकारक असेल.
एखाद्या ग्राहकाने आर्थिक वर्षात 20 लाख रुपये रोख काढले किंवा जमा केले तर आता बँक अधिकाऱ्याला पॅन किंवा आधार कार्ड दाखवणे बंधनकारक असेल. त्यानंतर बँक हे दस्तऐवज आयकर विभागाकडे पाठवेल. केंद्रीय प्रत्यक्ष कर मंडळाने (CBDT) यासंदर्भात अधिसूचना जारी केली आहे. रोखीच्या व्यवहारांचा मागोवा घेणे हा त्यामागील सरकारचा उद्देश आहे.
विशेष म्हणजे हा नियम फक्त बँका किंवा पोस्ट ऑफिसला लागू होणार नाही, तर सहकारी संस्थांनाही लागू असेल. यासोबतच नवीन चालू खाते उघडल्यास त्यासाठीही पॅन अनिवार्य करण्यात आले आहे. या नव्या नियमांतर्गत अर्थव्यवस्थेतील रोख रक्कम रोखण्यासाठी सरकार प्रयत्न करेल, असे तज्ज्ञांचे मत आहे. वार्षिक स्टेटमेंट (AIS) आणि TDS च्या कलम 194N द्वारे सरकारद्वारे याचा आधीच मागोवा घेतला जात आहे. त्यामुळे आता ग्राहकांचे रोखीचे व्यवहार अगदी सहज शोधता येतील.
तथापि, या वर्षी पॅन किंवा आधार आवश्यक असेल, मात्र मागील वर्षी रोख जमा करणे किंवा काढणे यासाठी कोणतीही मर्यादा निश्चित केलेली नाही. मात्र, हा नियम एका दिवसात 50 हजार रुपये काढणे किंवा जमा केल्यावर नक्कीच लागू होता. वास्तविक, आतापर्यंत पॅन कार्ड असलेल्या व्यक्ती 50 हजारांपेक्षा कमी रक्कम काढू किंवा जमा करू शकत होते. तसेच तेव्हा आधारही यासाठी वैध नव्हता. त्यामुळे मोठ्या प्रमाणात रोकड इकडून तिकडे नेण्यात आली.
अर्थ तज्ज्ञांचे मत आहे की, नोटाबंदीनंतरही छोटे व्यवहार मोठ्या प्रमाणावर होत आहेत आणि त्याचा माग काढणे सरकारसाठी सोपे नव्हते. त्यामुळे मोठ्या प्रमाणात करचोरी झाली. पण आता नवीन नियमानुसार, 1 रुपयांपर्यंतच्या व्यवहारांचा मागोवा घेतला जाऊ शकतो, त्यामुळे सरकारला करचोरी शोधणे सोपे होईल. त्यासाठी केंद्र सरकारने आधीच तयारी केली होती.
वास्तविक, सरकारने पॅन आणि आधार कार्ड लिंक केले आहे. त्यामुळे या व्यवहारासाठी पॅनऐवजी आधार कार्डही वैध असेल. सरकारने आधार आणि पॅन लिंक करण्यासाठी 31मार्च 2022 पर्यंत वेळ दिला होता. आता लिंक केल्यास 500 रुपये द्यावे लागतील. तसेच 1 जुलै नंतर 1,000 आणि पॅन कार्ड मार्च 2023 नंतर निष्क्रिय केले जाईल.
