बंगालमध्ये चालला 6M आणि 1Y फॅक्टर; काय आहे तो?

कोलकाता – पश्चिम बंगालमधील विधानसभा निवडणुकांच्या निकालानंतर झालेल्या हिंसाचाराबद्दल भाजप आक्रमक आहे, पण पक्षही निकालाबाबत मंथन करीत आहे. याच मंथनात आता एक महत्त्वाची बाब समोर आली आहे ती म्हणजे 6 M आणि 1 Y फॅक्टर. तो काय आहे त्याचीच सध्या चर्चा सुरू आहे.

निवडणुकीत भाजपाला महिला व युवकांवर सर्वाधिक विश्वास होता त्याला एम-वाय समीकरण म्हटले होते. परंतु भाजप सरकार स्थापनेच्या जवळ जाऊ शकले नाही, कारण पक्षाला या दोन्ही घटकांचे पाठबळ मिळाले नाही.  याउलट, ममता बॅनर्जी मोठ्या संख्येने महिला आणि तरुणांना तिच्याशी जोडण्यात यशस्वी ठरल्या. कारण बंगालमध्ये त्यांचा 6M आणि 1Y फॅक्टर चालला, असे म्हटले जाते. काय आहे तो फॅक्टर जाणून घेऊ या..

      भाजपला अपेक्षेपेक्षा कमी जागा मिळाल्याने या विरोधी निकालाचे पक्षातील नेत्यांनी स्वतःचे मूल्यांकन करणे आवश्यक आहे.  उत्तर भारतात एम-वाय समीकरण सामान्यतः मुस्लिम आणि यादव असे मानले जाते, तेथे ते बहुतेक भाजपच्या विरोधात आहे.  तथापि, पश्चिम बंगालमध्ये एम-वायचा अर्थ महिला (एम) आणि तरुण म्हणजे युवक ( वाय) हे समीकरण मानले जाते. भाजपाच्या गणिताला ते अनुरूप नव्हते.  या दोन्ही फॅक्टरमध्ये भाजपने सर्वाधिक जोर लावला.

      वस्ताविक बंगाल निवडणुकीत सहा ‘एम’ आणि एक ‘वाय’ घटकांचे वर्चस्व होते.  संपूर्ण निवडणूक त्यांच्याभोवती फिरली.  हे घटक होते, मोदी, ममता, मुस्लिम, महिला, मध्यमवर्गीय, मतुआ तसेच युवक ( तरुण ).  निवडणुकांनंतर संपलेल्या ममता आणि मोदी यांच्यात व्यक्तिमत्त्व आणि वर्चस्व यांचा सामना होता.

त्याचप्रमाणे मध्यमवर्गीय  प्रत्येक राज्यात तेथील परिस्थितीनुसार घेण्याचा निर्णय घेते. परंतु महिला आणि तरूण हा एक वर्ग यांनी २०१४ पासून बहुतेक प्रसंगी भाजपाला पाठिंबा दर्शविला आहे. तसेच केंद्रासह अनेक राज्यांत भाजपाचे सरकार स्थापनेत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.

       सहाजिकच पश्चिम बंगालमध्येही या दोन बाबींवर भाजपावर सर्वाधिक विश्वास होता, परंतु महिलांच्या हितासाठी ममता यांना त्यांच्या सरकारने चालवलेल्या योजनांचा फायदा झाला.  त्याचवेळी युवक हे  प्रादेशिक अस्मितेशी अधिक संबंधित होते.

ममता यांच्या नेतृत्वात गेल्या दहा वर्षात बंगालमध्ये राबविल्या जाणार्‍या  गरीब कल्याणकारी योजनांचा देखील तृणमूलला फायदा झाला. भाजप नेत्यांनी ममतांवर केलेल्या तीव्र हल्ल्यांमुळे राज्यातील महिलांनी त्यांच्याबद्दल सहानुभूती दाखविली असून ‘बंगालची कन्या’ या घोषणेचा ममतांनाही फायदा झाला.

आता बंगालनंतर उत्तर प्रदेशात पुढच्या वर्षी विधानसभा निवडणुका आहेत. तेथील एम-वाय म्हणजे मुस्लिम आणि यादव हे भाजपविरूद्ध समीकरण आहे.  अशा परिस्थितीत युवक-युवती आणि महिलांच्या समीकरणांचा सराव करणे भाजपाला फार महत्वाचे ठरणार आहे.