मंदसौर (मध्य प्रदेश) – मंदसौर या गावाची अद्वितीय श्रद्धा ही दसरा या सणाशी निगडीत आहे, हा सण , उत्सव धर्म अधर्माविरूद्ध विजय म्हणून साजरा केला जातो, काही लोकांच्या मते, रावणाची पत्नी मंदोदरी यांचे मामा म्हणून मानल्या जाणार्‍या देशातील काही ठिकाणी मंदसौरचा समावेश आहे. मंदसौरमध्ये म्हणूनच रावण यांना आपला जावई मानले जाते आणि त्याला पूजले जाते.
येथे होणाऱ्या मेळाव्यात महिला या रावणाच्या पुतळ्यासमोर जावाई मानून बुरखा घालतात. दसर्‍याच्या दिवशी रावणाच्या मूर्तीची पूजा केली जाते आणि संध्याकाळी शेजारच्या गोधुली बेलामध्ये दहन केले जाते. हा सर्व पाहुणचार एका समाजाच्या देखरेखीखाली खानपुरा येथे होतो. यापूर्वी हे शहर दशपूर म्हणून ओळखले जात असे. तिथे रावणाचा कायमस्वरुपी पुतळा तयार केला आहे. खानपुरा परिसरातील रुंदी नावाच्या ठिकाणी हा पुतळा बसविण्यात आला आहे. येथील समाज या पुतळ्याची पूजा करतो.
याबाबत असे म्हटले जाते की, येथील समाज 200 पेक्षा जास्त वर्षांपासून रावण पुतळ्याची पूजा करीत आहे. पूर्वी येथे जुना पुतळा होता. आता हे नव्या स्वरूपात स्थापित केले गेले आहे. त्यास 10 मुंडके आहेत, परंतु त्याच्या वाईट वर्तनाचे प्रतीक म्हणून गाढवाचे डोके मुख्य तोंडाच्या वर ठेवले होते. येथील महिला रावणाच्या पुतळ्याच्या पायाला काठी बांधतात. त्यानतंर येथील समाजातील लोक मूर्तीची पूजा करतात आणि मूर्तीच्या पायाला धागा बांधून नवस बोलतात, काही लोकांचा असा त्यांचा विश्वास आहे की, मूर्तीला धागा बांधल्याने रोगराई उद्भवत नाही. यानंतर राम आणि रावण सैन्य प्रतिकात्मक युद्धाला तयार होते. वध करण्यापूर्वी संध्याकाळी लोक रावणासमोर उभे राहून माफी मागतात.
ते म्हणतात, “सीता मारली गेली, म्हणून रामाची सैन्य तुला मारायला आली आहे.” यानंतर पुतळ्याच्या ठिकाणी अंधकार करण्यात येतो. मग रामाचे सैन्य तयार होताच विजय उत्सव साजरे करण्यास सुरवात करतात. या समाजाचे अध्यक्ष अशोक बागेरवाल यांनी सांगितले की, ही परंपरा अनेक वर्षांपूर्वीपासून चालत आली आहे. आमचे पूर्वजही पूजा करीत आहेत. आम्ही देखील तेच करत आहोत. जुन्या जाणत्या लोकांच्या यांच्या मते, रावण हा मंदसौरचा जावई मानला जातो. रावण एक विद्वान ब्राह्मण आणि शिवभक्त होता. अशा परिस्थितीत, उपासनेची परंपरा त्याच्या चांगुलपणाने सुरू झाली. यामुळे येथील समाज वर्षानुवर्षे पूजा करीत आहे आणि समाज अजूनही ही परंपरा पाळत आहे. रावणाने काही चांगले कार्य केले. मात्र त्याने वाईट कार्य केल्यामुळे संध्याकाळी गोधुली बेला येथे रावण दहन करण्यात येते.
