मंगळवारचा कॉलम – मुक्तांगण – उच्च शिक्षणाचे स्वप्न

उच्च शिक्षणाचे स्वप्न

दहावी, बारावीच्या यशावरच शैक्षणिक कारकीर्द अवलंबून असल्याने प्रत्येक जण कसोशीने प्रयत्न करतो. मात्र त्यानंतरही शैक्षणिक स्पर्धेत तग धरू शकतोच असे नाही. शिक्षण आणि उच्च शिक्षण घेण्याचे ध्येय साकारण्यासाठी त्यांच्या जीवनात उपयुक्त ठरणाऱ्या कौशल्याधिष्ठित शिक्षणाची संधी नाशिक येथील यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्र मुक्त विद्यापीठाने उपलब्ध करून दिली आहे. यामुळे दहावी, बारावी परीक्षेत अपयश आलेल्यांना आता हताश होण्याची आवश्यकता नाही. नोकरी, व्यवसाय सांभाळून विद्यार्थ्यांना उच्च शिक्षणाचे स्वप्न पूर्ण करणे शक्य आहे.

• संतोष साबळे

(लेखक ज्येष्ठ पत्रकार आणि यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्र मुक्त विद्यापीठात कार्यरत आहेत)

दहावी-बारावीचा निकाल लागला की यशस्वी विद्यार्थ्यांवर अभिनंदनाचा वर्षाव सुरू होतो. पण त्याचवेळी परीक्षेत नापास झालेल्या विद्यार्थ्यांकडे साफ दुर्लक्ष होते. सगळीकडे होणाऱ्या अवहेलनेमुळे परीक्षेत अपयश आले म्हणजे जीवनातच अपयश अशीच मनोधैय्यविद्यार्थ्यांची भावना होऊन बसते. परिणामी अशा विद्यार्थ्यांत न्यूनगंड तयार होऊन काही जण आत्महत्येसारखा टोकाचा विचार करतात. पण हे चित्र बदलणे अत्यंत आवश्यक आहे.

आयुष्यात प्रत्येकाला केव्हातरी अपयशाचा सामना करावाच लागतो. त्यामुळे दहावीचे अपयश म्हणजे सगळेच संपले, असा समज करून न घेता नापास झाल्यानंतरही मुक्त शिक्षणाद्वारे उच्च शिक्षण घेऊन जीवनात यशस्वी होतानाच समाजातही मोठे स्थान मिळविता येते. नापास झालेल्यांनी पुन्हा जोमाने अभ्यास करून परीक्षा देणे व यश मिळविणे हाच एक उत्तम पर्याय आहे. पण ज्यांना नोकरी, व्यवसाय अशा कारणांनी तेही शक्य नसेल तरीही निराश न होता, मुक्त विद्यापीठाचे असंख्य शिक्षणक्रम असून विद्यार्थ्यांना आपल्या आवडीच्या क्षेत्रातील डिप्लोमा, डिग्री अथवा प्रमाणपत्र शिक्षणक्रमास प्रवेश घेऊन चांगले करिअरघडविता येईल. पारंपरिक विद्यापीठात शिक्षण घेणाऱ्या विविध शाखेतील विद्यार्थ्यांना मुक्त विद्यापीठात विविध अभ्यासक्रमांना त्या त्या अभ्यासक्रमांच्या पात्रतेनुसार थेट प्रवेश मिळू शकतो.

कमी कालावधीत अनेक कौशल्ये आणि अनेक विषयातले ज्ञान घेण्याचे हे युग आहे.
ज्ञान आणि कौशल्ये सतत अपडेट करणेही गरजेचे झाले आहे. त्यासाठी प्रत्येकाला आयुष्यभर शिकत राहावे लागणार आहे. नोकरी व्यवसाय सांभाळून शिक्षणाचे अर्धवट राहिलेले स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी या विद्यापीठाने काम करता-करता शिक्षण हा दूरस्थ शिक्षण पद्धतीतला उत्तम पर्याय दिला आहे. या शिक्षण पद्धतीत रोज महाविद्यालयात जायची गरज नसल्याने पारंपरिक विद्यापीठाची एक पदवी घेत असताना विद्यार्थी मुक्त विद्यापीठाची आणखी एक पदवी किंवा पदविका घेऊ शकतो. कोणत्याही पारंपरिक विद्यापीठात शिक्षण घेत नाहीत, अशा विद्यार्थ्यांसाठी मुक्त विद्यापीठाने पूर्वतयारी शिक्षणक्रम आखला आहे.

समाजाच्या गरजा ओळखून विद्यापीठाने आठ विद्याशाखा सुरू केल्या आहेत. त्यात मानव्यविद्या व सामाजिकशास्त्रे, वाणिज्य व व्यवस्थापन, शिक्षणशास्त्र, विज्ञान व तंत्रज्ञान, संगणकशास्त्र, निरंतर शिक्षण, कृषिविज्ञान आणि आरोग्य अशा आठ विद्याशाखांचा समावेश आहे. तसेच शैक्षणिक सेवा विभाग कार्यरत आहे. विद्यापीठाने सुरु केलेल्या विद्याशाखा पुढीलप्रमाणे :-

 मानवविद्या व सामाजिकशास्त्रे विद्याशाखा,

वाणिज्य व व्यवस्थापन विद्याशाखा,

शिक्षणशास्त्र विद्याशाखा,

विज्ञान व तंत्रज्ञान विद्याशाखा,

संगणकशास्त्र विद्याशाखा,

कृषी विज्ञान विद्याशाखा,

निरंतर शिक्षण विद्याशाखा,

आरोग्य विज्ञान विद्याशाखा,

शैक्षणिक सेवा विभाग

विभागीय केंद्रे त्या अंतर्गत येणारे जिल्हे पुढीलप्रमाणे :

१) अमरावती विभाग (अमरावती, अकोला, बुलढाणा, यवतमाळ, वाशीम) पत्ता- व्ही.एम.व्ही ते वलगाव रोड, पोस्ट- व्ही.एम.व्ही, अमरावती – ४४४ ६०४, दूरध्वनी (०७२१) -२५३१४४५

२) औरंगाबाद विभाग (औरंगाबाद, बीड, जालना) पत्ता – नंदनवन कॉलनी, छावणी, औरंगाबाद. ९४२२२४७२९३ (०२४०) २३७१०६६

३) मुंबई विभाग (मुंबई) पत्ता- जगन्नाथ शंकरशेठ म. न .पा ची मराठी प्राथ. शाळा, दुसरा मजला, फ्रेअर ब्रीज, (साऊथ) नाना चौक, ग्रँट रोड (प), मुंबई ४०० ००७, दूरध्वनी (०२२) -२३८७४

४) नागपूर विभाग (नागपूर, भंडारा, गोंदिया, चंद्रपूर, गडचिरोली, वर्धा) पत्ता – राव बहादूर डी. लक्ष्मीनारायण बंगला, विद्यापीठ क्रीडा परिसर, लॉ कॉलेज रोड, रविनगर चौक, नागपूर ४४० ००१, दूरध्वनी (०७१२) – २५५३७२४

५) नाशिक विभाग (नाशिक, अहमदनगर, धुळे, जळगाव, नंदुरबार) पत्ता- नाशिक महानगरपालिकेची जुनी इमारत, दुसरा मजला, पंडित कॉलनी, नाशिक. ४२२ २२२, दूरध्वनी – (०२५३) – २३१७०६३

६) पुणे विभाग ( पुणे, सातारा) पत्ता – शाहीर अण्णाभाऊ साठे प्रशाला, महापालिका शाळा क्र. ५ (मुलांची) ६५४, सदाशिव पेठ, कुमठेकर रोड, पुणे. ४११ ०३०, दूरध्वनी – (०२०) -२४४५७९१४

७) कोल्हापूर विभाग (कोल्हापूर, सांगली, सिंधुदुर्ग, रत्नागिरी), पत्ता – शिवाजी विद्यापीठ परिसर, पोस्ट ऑफिसजवळ, विद्यानगर, कोल्हापूर. ४१६ ००४, दूरध्वनी – (०२३१) – २६०७०२२

८) नांदेड विभाग (नांदेड, परभणी, हिंगोली, लातूर) द्वारा – स्वामी रामानंदतीर्थ मराठवाडा विद्यापीठ, क्रीडा इमारत, नांदेड. ४२१ ६०६, दूरध्वनी – (०२४६२) – २२९९४०

विद्यापीठाच्या विविध विद्याशाखांचे संचालक व त्यांचे दूरध्वनी क्रमांक पुढीलप्रमाणे –

१) मानव्यविद्या व सामाजिकशास्रे विद्याशाखा – (०२५३) – २२३१४७५

२) वाणिज्य व व्यवस्थापन विद्याशाखा – (०२५३) – २२३१४७७

३) शिक्षणशास्र विद्याशाखा – (०२५३)- २२३१४७२

४) विज्ञान व तंत्रज्ञान विद्याशाखा – (०२५३) – २२३१४७३

५) संगणकशास्र विद्याशाखा – (०२५३) – २२३०७१७

६) निरंतर शिक्षण विद्याशाखा – (०२५३) – २२३१४८०

७) आरोग्य विज्ञान विद्याशाखा – (०२५३) – २२३०७१८

८) कृषिविज्ञान विद्याशाखा – (०२५३) – २२३०३४०

९) शैक्षणिक सेवा विभाग – (०२५३) – २२३००१०

आपल्या आवडत्या शिक्षणक्रमास प्रवेश घेऊ इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी  त्वरित जवळचे अभ्यासकेंद्र, विभागीय केंद्रावर अथवा (०२५३) २२३०५८०, २२३०७३४ या दूरध्वनी क्रमांकांवर संपर्क साधावा. सविस्तर माहितीसाठी विद्यापीठाच्या  http://ycmou.digitaluniversity.ac संकेतस्थळास भेट द्यावी.

(लेखकाशी संपर्क – मोबाईल – ९४०३७७४६९४. इ मेल – [email protected]