नवी दिल्ली – भारत- नेपाळ मधील संबंध आणखी तणावाचे बनत चालले आहेत. नेपाळने ६ महिन्यापेक्षा कमी कालावधीत भारत सीमेवर ८५ चौक्या आणि चीन सीमेवर फक्त ५ चौक्या उघडल्या आहेत. त्यामुळे नेपाळचा नक्की हेतू काय आहे हे स्पष्ट होत आहे.
नेपाळ-भारत सीमेवर ४८५ आणि चीन सीमेवर १५ चौक्या उघडण्याचा निर्णय नेपाळने घेतला आहे. २१ मे रोजी नेपाळने भारताच्या कलापाणी, नाभी, गुंजी, कुटी आणि लिंपयाधुरा लिपुलेख यांना आपल्या राजकीय नकाशामध्ये समाविष्ट केल्यानंतर आता सीमेच्या वादावर भारतावर दबाव आणण्याच्या धोरणावर पुढे सरकत आहे. त्याअंतर्गत, त्यांनी आपला शेजारी देश चीन आणि भारत यांच्या सीमेवर चौकी (बीओपी ) बनविण्याचे दुहेरी धोरण स्वीकारले आहे.
नेपाळची भारताच्या तुलनेत चीनशी जवळपास ४७६ कि.मी. सीमा आहे. चीनसह नेपाळमधील १५ जिल्ह्यांची १४०४ कि.मी. सीमा आहे. तर २७ जिल्ह्यांत भारताशी १८८० कि.मी. सीमा आहे.
सीमा सुरक्षा संदर्भात नेपाळ चीनपेक्षा भारताकडे अधिक लक्ष देत आहे. त्यांची आता चीन सीमेवर केवळ १५ बीओपी उघडण्याची योजना आहे, तर ते भारत सीमेवर ४८५ नवीन बीओपी उघडणार आहेत. सूत्रांनी सांगितले की नेपाळ सरकारने नुकताच सीमा सुरक्षा संदर्भात झालेल्या बैठकीत हा निर्णय घेतला आहे.
नेपाळने भारतीय सीमेजवळील रसुवागडी येथे बॉर्डर आउट पोस्ट उघडली आहे. मिळालेल्या माहितीनुसार नेपाळने या बीओपीमध्ये ५० हून अधिक रक्षक आणि सैनिक तैनात केले आहेत. नेपाळ भारतीय सीमेजवळ बीओपी उघडण्यात गुंतलेला आहे. नेपाळी माध्यमांकडून मिळालेल्या माहितीनुसार नेपाळने पुन्हा रसूवागडीत नवीन बीओपी स्थापित केला आहे. सशस्त्र रक्षक दलाच्या डीआयजींनी बीओपी सुरू केलेभारत-नेपाळ सीमा कोरोना विषाणूचा बंद झाल्यानंतर आठ महिन्यांचा कालावधी आहे. दरम्यान, नेपाळ सरकारने सोमवारी पुन्हा भारत-नेपाळ आंतरराष्ट्रीय सीमा आणखी एक महिन्यासाठी बंद ठेवण्याचा निर्णय घेतला आहे. एका महिन्यासाठी नेपाळी कामगारांची अडचण वाढली आहे आणि सीमा सील झाली आहे. भारतात आलेल्या नेपाळी कामगारांच्या घरात स्टोव्ह पेटत नाही. खाण्यामुळे अन्न-खाण्याचे संकट निर्माण झाले आहे.
कोविड -१९ च्या वाढत्या संसर्गामुळे नेपाळ सरकारने भारत-नेपाळ सीमा एक महिन्यासाठी सीलबंद ठेवण्याचा निर्णय घेतला आहे. त्याचबरोबर नेपाळ सरकार आता नेपाळी कामगारांना भारतात जाण्यापासून रोखू शकत नाही. एका नेपाळी दैनिकात प्रसिद्ध झालेल्या वृत्तानुसार कोरोना विषाणूच्या जोखमीमुळे भारत-नेपाळ आंतरराष्ट्रीय सीमा एक महिन्यासाठी न उघडण्याचा निर्णय घेतला आहे.
सोमवारी काठमांडू येथे झालेल्या मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत एकमताने हा निर्णय घेण्यात आला आहे. काही काळासाठी भारताहून नेपाळला परतलेले नेपाळी कामगारांनी दसरा उत्सव होण्या आधीच आपला देश सोडला आहे आणि ते भारतात परतले आहेत. नेपाळ पोलिस ठाण्यावर नेपाळला जाणाऱ्या लोकांच्या गर्दीत उपस्थित असलेल्या सुर्खेत येथील रहिवासी चंद्रपुरी यांनी सांगितले की, धान्य नसल्याने घरात चुल पेटत नाही. पैशाअभावी आम्ही हा सण कसा साजरा करू? असा प्रश्न आहे. नेपाळी कामगार भारतात जाण्यापासून रोखण्यासाठी नेपाळ सरकार अक्षम आहे. विविध कामांच्या बहाण्याने भारतात हे लोक येत आहेत. त्यात आता चौक्या वाढल्याने प्रश्न आणखी गंभीर होणार आहे.
