नवी दिल्ली – दिल्ली परिसर तसेच पंजाब, हरियाणा, राजस्थान आणि उत्तर प्रदेशात कचरा आणि शेतातील गवत, चारा जाळण्यामुळे प्रदुषणाची परिस्थिती अत्यंत गंभीर बनली आहे. त्यामुळे परदेशी हवामान खात्याने जाहीर केलेल्या आकडेवारीनुसार दिल्ली हे जगातील सर्वाधिक प्रदूषित शहर बनले आहे.
केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने जाहीर केलेल्या ताज्या आकडेवारीनुसार वायू प्रदूषणात सातत्याने वाढ होत असल्याने दिल्लीसह उत्तर भारतातील शहरांची परिस्थिती बिकट बनली आहे. सीपीसीबीच्या ताज्या आकडेवारीनुसार, मंगळवारी दिल्लीच्या आयटीओमधील प्रदुषीत हवेची पातळी वाढली असून एअर क्वालिटी इंडेक्स 469 वर आला. त्याच वेळी दिल्लीच्या नरेला येथे 489 आणि दिल्लीला लागून असलेल्या गुरुग्राममध्ये 497 पर्यंत पोहोचली.
दिल्लीला लागून असलेले नोएडा शहरही दुरवस्थेत आहे. येथे हवेची प्रदुषण पातळी 480 वर पोहोचली आहे. दरम्यान, सोमवारी राष्ट्रीय हरित न्यायाधिकरणाने 30 नोव्हेंबरपर्यंत दिल्ली-एनसीआरमध्ये फटाके फोडून विक्री करण्यास बंदी घातली आहे. त्याचवेळी, सोमवारी दिल्ली-एनसीआरमध्ये प्रदूषणाने धोकादायक पातळी गाठल्यामुळे श्वासोच्छ्वास अवघड झाला, बहुतेक लोक डोळ्यांना जळजळ होण्याचीही तक्रार करीत आहेत. त्याचबरोबर दिल्लीच्या हवेने सोमवारी हंगामी चढउतार दरम्यान एक वर्षाचा विक्रम मोडला.
एअर इंडेक्समध्ये 477 नोंद झाली. हा या हंगामातच नाही तर मागील वर्षी 3 नोव्हेंबरनंतरचा उच्चांक आहे. तेव्हा एअर इंडेक्स 494 रेकॉर्ड होता. या हंगामात प्रथमच वेळ आहे जेव्हा दिल्ली-एनसीआरमधील सर्व शहरांचे एअर इंडेक्स सलग पाचव्या दिवशी क्रिटिकल (इमर्जन्सी) प्रकारात राहिलेनव्या-गठित आयोगाने दिल्ली-एनसीआरच्या हवेच्या गुणवत्तेवर लक्ष ठेवण्याचे व अत्यंत आवश्यकतेशिवाय घर सोडू नये असे आवाहन केले यावरूनही परिस्थितीचे गांभीर्य हेदेखील समजून घेता येईल.
केंद्र सरकारच्या पृथ्वी विज्ञान मंत्रालयाशी संबंधित संस्थेच्या सफर इंडियाच्या म्हणण्यानुसार, दिल्लीतील पीएम 10 पातळी सोमवारी 573 पर्यंत होती, तर पीएम 2.5 पातळी प्रति घनमीटर 384 मायक्रो ग्रॅमपर्यंत पोहोचली. स्वच्छ हवेसाठी पीएम 10 पातळी जास्तीत जास्त 100 आणि पीएम 2.5 पातळी उणे 60 मायक्रोग्राम प्रति क्यूबिक मीटर असावे. खास गोष्ट अशी आहे की केंद्र व राज्य सरकार मागील महिन्याभरापासून प्रतिबंधक मोहीम राबवित असताना अशा वेळी दिल्लीची हवा विषारी बनली. अलीकडेच सर्वोच्च न्यायालयानेही केंद्राला इशारा दिला होता की, दिल्ली शहरामध्ये प्रदूषणाचा धूर होऊ नये, याकरिता काळजी घ्यावी.