इंडिया दर्पण विशेष – आरोग्यभान – गर्भधारणा

गर्भधारणा

गेल्या काही भागांपासून आपण वंध्यत्वाबाबतची माहिती घेत आहोत. आतापर्यंत आपण पुरुषांमधील दोष आणि उपचार पद्धतीविषयी जाणून घेतले. यापुढील काही भागात आपण स्त्रीयांमधील दोष आणि त्यासाठीच्या उपचार पद्धतीची माहिती आपण घेणार आहोत.

ध्रुवं चतुर्णा सान्निध्यात गर्भ: स्यात् विधीपूर्वकम|

ऋतुक्षेत्राम्बुबिज़ानां सामग्यादंकुमरो यथा||

वंध्यत्व उपचार मध्ये पुरुषाची संपूर्ण तपासणी व चाचन्या नॉर्मल आल्यावर  स्त्री रुग्णची तपासनी करावी असा मानक आहे. वयाच्या वीस ते पंचवीस वर्षाचा काळ हा स्त्रियांच्या विवाहास योग्य समजला जातो. कारण या नंतरच्या काळात गर्भधारणे ची शक्यता कमी होत जाते.

बालिका पूर्ण वाढ होऊन शारीरिक संपन्नता वयाच्या १६व्या वर्षानंतर प्राप्त होते. म्हणून पूर्वी मुलीचे हे वय विवाह योग्य  समजला जात होते. सध्याच्या स्पर्धेच्या युगात उच्च शिक्षण, करिअर यामुळे लग्नास उशीर झालेला दिसतो. सरासरी तिसाव्या वर्षी विवाहानंतर अपत्यप्राप्तीसाठी जोडप्याची प्रयत्न सुरू होतात, असे व्यवहारात दिसते.

वंध्यत्वाची तपासणी करताना महिलेच्या  शरीरात स्तन, गर्भाशय याची वाढ योग्य प्रमाणात झाली आहे का? तसेच गर्भाशयाचा आकार, योनीमार्ग, विशिष्ट अवयव यामध्ये काही दोष नसल्याची खात्री याबाबत तपासणी केली जाते. स्त्रियांमध्ये दर महिन्याला येणाऱ्या मासिक पाळीबाबत माहिती घेऊन नियमित येणारी मासिक पाळी यावरून स्त्रीबीजाच्या कार्याची कल्पना आपणास येऊ शकते.

आयुर्वेद शास्त्रांमध्ये वर्णन केलेली त्र्यवर्त योनी म्हणजे गर्भाशय, गर्भाशयमुख, दोन वीजवाहिन्या या ऋतुकाळ गर्भधारणेस अनुकूल अशी परिस्थित व स्त्रीबीज व पुरुषबीज या चार घटकांचा समतोल असल्यास गर्भधारणा  होते.

मासिक धर्म हा येणारा रजस्त्रव व त्यातून निर्माण होणारे स्त्रीबीज हे सप्तधातू पैकी रसाचा उपधातू असातो. रसधातू मध्ये दोष निर्माण झाल्यास त्याचा थेट परिणाम स्त्रीबिजावर होतो. बालपणी झालेले गालगुंड, मूत्रमार्गाचा जंतुदोष संसर्ग, प्रजनन संस्थेचे विकार, ट्यूबर्क्युलोसिस हा आजार, शस्त्रक्रिया यांचा थेट परिणाम स्त्रीबीज निर्मितीवर होतो.

बीज कोषातून दर महिन्याच्या पाळीला साधारणतः बारा ते अठरा दिवसापर्यंत परिपक्व स्त्रीबीज बाहेर येते. यावेळेला गर्भसंभव होणे शक्‍यता मोठ्या प्रमाणात आसते. Follicular ovulation study करून बीज याचा आकार, व्यवस्थित व परिपक्वता आहे का? याबाबत तपासणी केली जाते.

गर्भाशय मुखावर असणाऱ्या स्त्रावाची तपासणी करून संभोगानंतर शुक्रजंतू योग्य प्रमाणात जमा होतात की नाही याची पण तपासणी करणे आवश्यक आहे. निसर्गतः दर महिन्यास पाळी आल्याने शरीर शुद्धी घडवत असतो. अर्थातच दर महिन्याला योनी मार्गद्वारा होणारा रक्तस्राव तीन ते चार दिवस प्राकृत मानला जातो. नाजूक स्त्री शरीरामुळे थकते. म्हणून या काळात दैनंदिन कामे करून आराम करणे आवश्‍यक असते. ज्याप्रमाणे उन्हाळा, पावसाळा, हिवाळा या सारख्या ऋतूमध्ये योग्य प्रकारची सकस काळीभोर जमीन, प्रमाणात पाणी व उत्कृष्ट बीज यांच्या संयोगाने उत्कृष्ट धान्याचे रोप निर्माण होते. त्याचनुसार गर्भ निर्मितीमध्ये (ओवुलेशन पीरियड) ऋतुकाळ, निर्दोष गर्भाशय, योग्य प्रमाणात जल गर्भ पोषण आणि स्त्रीबीज मिलानाने दोष विरहित, सुदृढ निरोगी, दीर्घायुष्य असलेली उत्तम प्रतिकारशक्ती असणारी संतती प्राप्त होते.