चटका !

गेल्या काही दिवसात अनेक गुणी आणि सर्वसामान्यांच्या मनात घर करुन असलेल्या व्यक्ती काळाच्या पडद्याआड गेल्या आहेत. प्रत्येकाचे वेगळेपण आणि त्यांच्याविषयीच्या सामान्यांच्या भावना वेगवेगळ्या आहेत. त्यांचे जाणे ही समाजाचीही मोठी हानी आहे.

अशोक पानवलकर

(लेखक ज्येष्ठ पत्रकार आहेत)

”असं प्रसन्न गोड माणूस इतकं तडकाफडकी नाहीसं कसं होऊ शकतं… दोन दिवस होऊन गेले तरी विश्वास बसत नाही..  आशालताबाईंना कधीही फोन केला की त्या फोन उचलला की म्हणायच्या… उमा, बोल बाळा कशी आहेस गं… त्यांना पहिल्यांदा फोन केला होता, तेव्हा एक किस्साच घडला होता.” किस्से रंगभूमीचे अशी एक मालिका आम्ही (आकाशवाणीवर) करत होतो. कलाकारांनी फक्त किस्से सांगायचे, तालमीत घडलेले आणि प्रत्यक्ष प्रयोगात घडलेले. ही मुलाखत मालिका होती. मी आशालता ताईंना फोन केला. त्या खुशीने येते म्हणाल्या. बऱ्याच वर्षांनी त्या आकाशवाणीत येत होत्या. आम्ही मग ध्वनिमुद्रणाची एक तारीख ठरवली. त्या म्हणाल्या, मी डायरीत लिहिते हं. आमचे ज्येष्ठ निवेदक किशोर सोमण या मुलाखती घेत असत. मी लगेच सोमणांना फोन करून सांगितलं. पण ते त्या दिवशी रजेवर होते. आम्ही दुसऱ्या तारखेचा विचार केला. मी परत आशालता ताईंना फोन केला. नवीन तारीख त्यांना चालणार होती, त्यांनी परत डायरीत नोंद केली.
मात्र रद्द केलेल्या दिवशी सकाळी ११ वाजता  माझ्या मोबाईलवर त्यांचा फोन वाजला.  मी फोन घेतला, तर तिकडून त्या म्हणाल्या, उमा मी आलेय गं.. माझ्या लक्षात आलं की त्या विसरल्या. मी खाली गेले reception मध्ये. आमची ही पहिलीच भेट होती. बऱ्याच वर्षांनी त्या आकाशवाणीत येत होत्या. टॅक्सी करून आल्या होत्या. मी स्वागत करून म्हटलं, “पण आपलं पुढच्या आठवड्यात ठरलं होतं ना ” त्यांनी लगेच मान्य केलं” हो गं, मी विसरलेच की. मग आता काय करूया?” मी मनातून इतकी खट्टू झाले होते, कारण या मुलाखती सोमणांशिवाय कुणी घेतल्या नाहीत. ही लय आम्ही बिघडू दिली नव्हती. तरीही मी म्हटलं, “असू दे मी किंवा आणिक कुणी घेऊ मुलाखत. यावर त्या म्हणाल्या “पण ते तुझ्या मनासारखं नाही होणार ना”. मी म्हटलं ‘नाही’. त्या म्हणाल्या “मग मी परत जाते. निर्मातीच्या मनासारखं होणार नसेल तर ते काम करण्यात मला आनंद नाही”
मात्र पुढच्या आठवड्यात त्या परत आल्या ..
आणि मग येतच राहिल्या …
खुप मस्त झाली ही मुलाखत ….

आकाशवाणीत ज्येष्ठ अधिकारी उमा दीक्षित यांनी ही आठवण फेसबुकवर जागवली होती. त्यांनाच काय, आशालता बाईंवर प्रेम करणाऱ्या प्रत्येकाला आशालताबाईंच्या जाण्याने धक्का बसला. पण आशालता बाईंचे बरेचसे स्वभाव विशेष या किश्श्यात दिसल्याने तो इथे मुद्दाम दिला. आशालता बाईंचे गायन, अभिनय याबद्दल मला बोलण्याचा अधिकार नाही हे खरे, परंतु अनेक वर्षे  त्यांचे गाणे, अभिनय कानात/डोळ्यात सगळेच साठून ठेवलेला एक प्रेक्षक/श्रोता म्हणून एखादा कलावंत आपल्याला आवडत असतो, आणि जगातून अचानक निघून जाऊन आपल्याला जबर धक्का देतो. आपण फक्त आठवणी जागवत बसतो. त्यांची गाणी गुणगुणत/ऐकत बसतो.

अर्थात २०२० या वर्षात असे अनेक धक्के बसलेत. या वर्षात आपण कोणाकोणाला गमावले याची यादी आठवायचा प्रयत्न केला तेव्हा काही नावे आठवली. क्रिकेटपटू बापू नाडकर्णी, अभिनेते राजा मयेकर, गुणी गायक विनायक जोशी, स्वतःच्या लेखणीने वेगळे स्थान निर्माण करणारे उत्तम बंडू तुपे, पत्रकार /लेखिका मुक्ता राजाध्यक्ष, कसदार अभिनेते इरफान खान आणि ऋषी कपूर, फुटबॉलपटू चुनी गोस्वामी अशी नावे आठवली. कसदार लेखक रत्नाकर मतकरी, बेजान दारुवाला, शायर राहत इंदोरी, ज्येष्ठ अभिनेते  चंद्रकांत मेहेंदळे, जाणते दिग्दर्शक  बासू चॅटर्जी, शिक्षण क्षेत्रात मोलाचे काम करणाऱ्या प्रा. लीलाताई पाटील,  बुजुर्ग पत्रकार दिनू रणदिवे,  अक्षरसम्राट कमल शेडगे, सनदी अधिकारी आणि त्याहीपेक्षा उत्तम माणूस /लेखिका म्हणून नीला सत्यनारायण, बेरके राजकारणी अमर सिंग, वर्तमानपत्राच्या क्षेत्रात नाव मिळवलेले मुरलीधर शिंगोटे, स्वामी अग्निवेश, क्रिकेटपटू चेतन चौहान, दिग्दर्शक निशिकांत कामत, संगीतसूर्य पंडित जसराज, राष्ट्रपती पदाची शान उंचावणारे प्रणव मुखर्जी, गायिका/अभिनेत्री आशालता वाबगावकर आणि परवा शुक्रवारी स्वतःच्या खास गायकीने ठसा उमटवणारे आणि जवळपास ४० हजार गाण्यांचे गायक  एस पी बालसुब्रमण्यम… (ही यादी सर्वसमावेशक नाही)

यातील प्रत्येकाचे समाजातले योगदान वेगवेगळ्या क्षेत्रातले. तुलनेने कमी-अधिक उंचीचे. परंतु यातला प्रत्येक माणूस गेल्यावर आपण हळहळलो हे मात्र खरे. याचे कारण यातील प्रत्येक माणसाने सामान्य माणसाच्या आयुष्याला कमी-अधिक प्रमाणात स्पर्श केला होता. एस पी बालसुब्रमण्यम हे दाक्षिणात्य गायक असले तरी त्यांचा विशिष्ट हेल काढून गायलेली हिंदी गाणी कायम मनात ठसली. खरे म्हणजे मुकेश, किशोरकुमार, मोहम्मद रफी यांनी हिंदी गीतांवर साम्राज्य केले खरे, पण एसपी यांनी तेलगू, तामिळ, कन्नड या भाषेतील गाण्यांप्रमाणेच हिंदी गाण्यांबाबतही स्वतःचा खास वेगळा ठसा उमटवलाच. म्हणूनच त्यांच्या जाण्यानंतर प्रत्येक संगीत रसिक व्यथित झाला. त्याला भाषेचे बंधन नसते. किंबहुना संगीत हा असा प्रकार आहे की जो सर्व जात/पंथ /भाषिक याना एकत्र आणते. एसपींचे गाणे असे होते.

यातील काहींचे जाणे नैसर्गिक असले तरी काहींचा बळी कोरोनाने घेतला. एखादा सामान्य माणूस असो, केंद्रीय रेल्वे राज्यमंत्री असोत, एखादा वैज्ञानिक असो अथवा एखादा पत्रकार असो, कोरोनाने मृत्यू होणे नैसर्गिक मृत्यूइतकेच काळजाला चटका लावून जाते. किंबहुना जरा जास्तच! कितीतरी गुणी माणसे या कोरोनाने आपल्यातून हिरावून नेली. आणखी कोणी जाऊ नये एवढीच अपेक्षा आपण करू शकतो.